⭕️ فن نقد 📌 میرزافتحعلی آخوند زاده از روشنفکران برجسته نهضت خجسته مشروطه و از اولین رجالی بود که علاج درد پریشانی روزگار ایرانیان را نقد جدی حال و روز ایرانیان و آنچه بر آنها می گذشت می دانست. این فرزند ایران که از اران (امروز آذربایجانِ قفقاز) برخاسته بود در کنار سایر روشنگران مشروطه تکاپویی را در ذهن و جان ایرانیان انگیخت که به انقلابی برای محدود کردن دست گشاده ظلم بر مردم ختم شد. 📌 مدار۶۰ از کتاب مقالات او فصلی کوتاه در تعریف نقد را اینجا می آورد و از آنجا که ممکن است خوانش متن اصلی کمی برای خوانندگان عصر ما دشوار باشد این متن روان و هموار بازنویسی شده است. 📌از رساله فن کریتیکا به قلم میرزا فتحعلی آخوند زاده: نقد بی عیب گیری و بی سرزنش و بی استهزا و بی تمسخر نوشته نمی شود. نوشته های کمال الدوله (اشاره به متنی دیگر) نقد است، موعظه و نصیحت نیست. حقی که نه به رسم نقد بلکه به شیوه موعظه و نصیحت مشفقانه و پدرانه نوشته شود هرگز در طبع انسانی که عادت به بدکاری دارد اثر نخواهد کرد. معمولا هم طبیعت بشر از خواندن و شنیدن مواعظ و نصایح تنفر دارد در حالی که برعکس انسان به خواندن نقد حریص است. 📌براساس تجربه فلاسفه جهان بویژه فلاسفه روزگار ما این موضوع به قطعیت ثابت گردیده که تمایل به خطا و تضییع حقوق دیگران و سایر شرارت هایی که در طبع بشر مستتر است را هیچ چیز نمی زداید بجز نقد و استهزا و تمسخر. اگر نصایح و مواعظ موثر می شد گلستان و بوستان سعدی همه از ابتدا تا انتها وعظ و نصیحت است. پس چرا اهل ایران در مدت ششصد سال هرگز ملتفت مواعظ و نصایح این بزرگان نشده اند؟ تازه در همه این سال های پس ازین نصیحت نامه ها از ظلم و جور نه تنها کاسته نشده بلکه بر آن بسیار هم افزوده شده . 📌اما سبب برتری نقد بر نصیحت و موعظه در چیست؟ و دلیل علاقه زایدالوصف مردم به خواندن نقد از چه روست؟ نخست آنکه از آن رو که برخی نقد ها به روش تمسخرو استهزای خاطی یا خائنین به مردم نوشته می شود مخاطبین در ضمن آگاهی از موضوع بر رسوایی خاطی خندیده او را که انگشت نمای خاص و عام شده و بی آبرو گشته را همچون عبرتی پیش چشم خود دارند تا مبادا با ارتکاب خطایی مشابه مسخره کوچه و بازار شوند. 📌فرق دیگر نقد و نصیحت این است که نصیحت در اصلاح و تربیت اخلاق نسل حاضر و نسل بعد هیچ تاثیری ندارد اما نقد نه تنها در اصلاح و تربیت نسل حاضر بی تاثیر نیست بلکه در اصلاح و تربیت و تهذیب نسل بعد تاثیری عمیق و کامل دارد. و دلیل این کمال تاثیر آن است که شخص ناقد در روزگاری که نسل بعد به عرصه می رسند به احتمال بسیار درگذشته است و نسل بعد شدت نقد و تمسخر او را متوجه خود نمی دانند که بخواهند از روی لجبازی حرف او را نشنوند یا آن را غرض ورزی بخوانند، بلکه می بینند که ناقد چگونه خطاها و ظلم های هم روزگاران خود را به زیر ضرب نقد گرفته ازمنافع مردم و کشور دفاع می کند و در این راه نیز چه مرارت ها و جفاهایی را به جان می خرد، ازین رو بر حال آن کسانی که هدف نقد شخص نقاد قرار گرفته اند تاسف می خورند که چکونه به خاطر اعمال شنیع و خیانت های خود به منافع مردم و حرکات ناشایست، خود را مستحق ایراد او ساخته اند. ازین رو تلاش می کنند تا رفتاری مشابه معاصرین خطاکار شخص منتقد نداشته باشند و با نقد او همدلی و همراهی نشان می دهند. 📌اگر ما در بیان اشکالات خود بر خطایی یا عمل ناشایستی نرم و ملایم و در پرده بنویسیم آنوقت متن ما چه تفاوتی با متن های بجا مانده از ملای رومی وشیخ محمود شبستری و عبدالرحمن جامی و سایر عرفای متقدم ما می داشت؟ آیا از نوشته های این اشخاص تا امروز ثمره و حاصلی در بهتر شدن روزگار ایرانیان دیده ایم؟ پس حقیقت نه در آن وضع و روش و تصنیف است که این حضرات عالی درجه انتخاب کرده اند. این بزرگان حقیقت را خودشان فهمیده ا ند، اشکالات را درک کرده اند اما در بیانش به عامه مردم به هر دلیلی ترسیده اند و آن را چنان در لفافه کلمات و تشبیهات و مبهمات پیچیده اند که منظور و مراد ایشان گم شده است و از نوشته های انبوه ایشان نفعی اجتماعی برای کشور و جامعه ایران حاصل نشده است. 📌اما همین ادراک نسبت به حقیقت مردم ، روزگار و حکمرانان خود را ولتر و روسوی فرانسوی نیز فهمیده اند و در کمال صراحت و بدون هرگونه ترس و هراس و بی پرده پوشی به مردم خود فهمانده اند و به شکرانه همین خدمتی که به روشنگری اذهان مردم روزگار خود کرده اند در دنیا به خوشنامی مشهورند و زمینه رشد و تمدن کشور و ملت امروزین خود را فراهم ساخته اند. 📌 همینقدر باید دانست که نصیحت و وعظ خواه مشفقانه و پدرانه باشد خواه تهدید آمیز و هراس افکن از عقوبت و عذاب اصلا در مزاج انسانی تاثیر و فایده ندارد. همه دزدان و راهزنان و قاتلان و ظالمان و ستمکاران و مردم فریبان مکرر در مکرر از عذاب و عقوبت در انتظار بدکاران شنیده اند و پای مواعظ و نصایح کم و بیش نشسته اند اما از عمل بد و بدکاری های خود دست نکشیده اند. در حالی که نقد و استهزا و تمسخر که رسوایی نزد خاص و عام و انگشت نما شدن در برابر امثال و اقران را از پی دارد مردم را از اعمال ناشایست باز می دارد. 📌در این کشور در تنبیه خاطیان چنان رفتارهای تند و خشنی از صاحب منصبان دیده شده که انسان از بی تربیتی و وحشی خصلتی ایشان انگشت به دهان می ماند، اگر این حرکت ها را خاطر نشان نکنی آگاه و متنبه نمی شوند و در غفلت می مانند اگر هم خاطر نشان کنی آن را توهین به خود می خوانند، پس چه باید کرد؟ صلاح مملکت و ملت حکم می کند که این خطاها گفته شود. فن نقد هم همین است. این دست مطالب را با مواعظ و نصایح نمی توان بیان کرد و وقتی خطا را شماتت و استهزا کنی نقد کرده ای . 📌امروز در در هریک از کشورهای اروپا و بسیاری از کشورهای جهان روزنامه های هجو و طنز در کنار روزنامه های نقاد نسبت به رفتار های شنیع و تبعیضات و تضییقات روزمره در حق هموطنان در هر هفته مرقوم و منتشر می شود. کشورهای اروپایی به لطف نقد بدین نظم و ترقی رسیده اند نه از دولت مواعظ و نصایح، حتی آگاهی و معرفت انسانی درمردم این کشورها نیز مرهون همین نقد بی تعارف نسبت به کاستی ها و کژی هاست. نصیحت و موعظه بعد از دوران کودکی و نوجوانی هرگز تاثیر و فایده ندارد ولی نقد صریح و بی پرده موجبات تکان خوردن و آگاهی انسان ها شده و شخص خاطی را در جایگاه تضییع کننده حق مردم همچون مجرمی در افکار عمومی رسوا می کند بگونه ای که دیگرهیچ گاه نمی تواند گریبان خود را ازین ننگ آزاد کند و ازین رهگذر نه تنها خود بلکه همه بستگان و نزدیکان و هم تبارانش را شرمگین و سرافکنده می سازد. این عقوبت است که موجب می شود دیگر کسی جرئت خطا کردن در پیش چشمان بینای ناقدین و در پیشگاه جامعه را نکند. مدار۶۰ در واتس اپ 👇 https://whatsapp.com/channel/0029Vay1ynw23n3hPnfwDJ3Q مدار۶۰ در تلگرام 👇 https://t.me/madaare60 مدار۶۰ در اینستاگرام 👇 https://www.instagram.com/madaare.60/profilecard/?igsh=MXM5a3Y1a21jZDUxcw==