ମାନବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୌସ୍-ଏ-ଆଜମ୍ (ରହମତୁଲ୍ଲାହି ଅଲାହି) ଙ୍କ ବିଶେଷତା ହଜ୍ରତ ଗୌସ୍-ଏ-ଆଜମ୍, ଶେଖ୍ ଅବ୍ଦୁଲ୍ ଖାଦିର୍ ଜୀଲାନୀ (ରହମତୁଲ୍ଲାହି ଅଲାହି) ଇସ୍ଲାମର ଏକ ବହୁତ ଉଚ୍ଚମାନ୍ୟ ଓ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆତ୍ମୀୟ ଅବସ୍ଥା ଅଧିକାରୀ (ଵଲିଉଲ୍ଲାହ୍) ଥିଲେ। ମାନବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଏକ ଅପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥା ରହିଛି। 1. ସମସ୍ତ ଵଲିଉଲ୍ଲାହ୍ ମାନଙ୍କ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନ ତାଙ୍କୁ "ଗୌସ୍-ଏ-ଆଜମ୍" (ଉଚ୍ଚତମ ସହାୟକ) ଭାବରେ ଜଣାଯାଏ, କାରଣ ତାଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ଵଲିଉଲ୍ଲାହ୍ ମାନଙ୍କର ନେତା ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ। ତାଙ୍କୁ "କୁତ୍ବୁଲ୍ ଅଖ୍ତାବ୍" (ଉଚ୍ଚତମ ଆତ୍ମୀୟ ଅବସ୍ଥାର ଗୁରୁ) ଭାବେ ମାନ୍ୟ କରାଯାଏ। ସମସ୍ତ ସନ୍ତ ଏବଂ ଆତ୍ମୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ତାଙ୍କ ମହାନତା ଓ ଉଚ୍ଚତା କୁ ଅଙ୍ଗୀକାର କରିଛନ୍ତି। 2. ତାଙ୍କର ଆତ୍ମୀୟ ଅଦ୍ଭୁତ ଶକ୍ତି (କରାମାତ୍) ତାଙ୍କର ଜୀବନରେ ଅନେକ ଅଦ୍ଭୁତ ଘଟଣା (କରାମାତ୍) ଘଟିଛି, ଯଥା – ମୃତକଙ୍କୁ ପୁନଃଜୀବନ ଦେବା, ଗୁପ୍ତ ଜ୍ଞାନ ଅଧିଗମନ କରିବା, ଏବଂ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା। ତାଙ୍କର ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଉକ୍ତି ହେଉଛି: "ମୋ ପାଦ ସମସ୍ତ ଵଲିଉଲ୍ଲାହ୍ ମାନଙ୍କ ଗଳା ଉପରେ ଅଛି", ଏବଂ ସମସ୍ତ ବୃହତ୍ ସନ୍ତମାନେ ଏହା କୁ ଅଙ୍ଗୀକାର କଲେ। 3. ନବୀ ମୁହମ୍ମଦ୍ (ସଲ୍ଲାଲ୍ଲାହୁ ଅଲାହି ଓସଲ୍ଲମ୍) ଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କ ନିକଟ ସମ୍ପର୍କ ତାଙ୍କୁ ନବୀ ମୁହମ୍ମଦ୍ (ସ.ଅ.) ଙ୍କ ନିକଟରୁ ଏକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଆତ୍ମୀୟ ଦିଗଦର୍ଶନ ମିଳିଥିଲା। ନବୀ (ସ.ଅ.) କହିଥିଲେ: "ଓ ଅବ୍ଦୁଲ୍ ଖାଦିର୍! ତୁମେ ମୋର ପୁଏ ଏବଂ ଆତ୍ମୀୟ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଅଟ।" 4. ମହାମହିମାନ୍ୱିତ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଉପସ୍ଥିତି ଏଯୁଗରେ ବି ତାଙ୍କ ସହାୟତା ନିମନ୍ତେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ମୁସଲମାନ ତାଙ୍କୁ ତବସ୍ସୁଲ୍ (ଆତ୍ମୀୟ ଉପସ୍ଥିତି) କରନ୍ତି। ଅନେକ ଆଲିମ୍, ଅଉଲିଆମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଏବଂ ଆତ୍ମୀୟ ଶକ୍ତି ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଛି। 5. ତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଉପଦେଶ ତାଙ୍କୁ ତଫସୀର (କୁରଆନ ବ୍ଯାଖ୍ୟା), ହଦୀସ୍, ଫିଖ୍, ତସଉଵୁଫ୍ (ସୁଫି ତତ୍ତ୍ଵ) ରେ ଅତି ଉତ୍ତମ ଜ୍ଞାନ ଥିଲା। ତାଙ୍କର ମହାନ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ "ଅଲ୍-ଘୁନ୍ୟା ଲି ତାଲିବି ତାରୀକୁଲ୍ ହକ୍", "ଫୁତୂହ୍ ଅଲ୍-ଘଇବ୍" ଆଜିଯିବନ୍ତୁ ପଢ଼ାଯାଉଛି। 6. ତାଙ୍କର ଉପବାସ ଏବଂ ଇବାଦତ୍ ତାଙ୍କ 25 ବର୍ଷ ଧରି ଜଙ୍ଗଲରେ ତପସ୍ୟା କଲେ। ବର୍ଷ ଦରମିଆନ୍ ଉପବାସ କଲେ ଏବଂ ତହଜ୍ଜୁଦ୍ (ରାତି ନମାଜ୍) କଦାପି ଛାଡ଼ି ନାହାନ୍ତି। 7. ଇସ୍ଲାମ୍ କୁ ପୁନର୍ଜୀବନ ଦେଇଥିବା ମହାନ ବ୍ୟକ୍ତି ଇସ୍ଲାମ୍ ଯେତେବେଳେ ଦୁର୍ବଳ ହେଉଥିଲା, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ଏହାକୁ ପୁନଃ ସଚେତନ କରିଥିଲେ। ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଅନ୍ୟଧର୍ମୀ ଏହାର ଆଲୋକ ଦେଖି ଇସ୍ଲାମ୍ ଗ୍ରହଣ କଲେ। ଉପସଂହାର ହଜ୍ରତ ଗୌସ୍-ଏ-ଆଜମ୍ (ରହମତୁଲ୍ଲାହି ଅଲାହି) ଜଗତରେ ଏକ ବିଶେଷ ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ଆତ୍ମୀୟ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ତମ ଉଦାହରଣ ଥିଲେ। **ତାଙ୍କ