*FIKHIN BEYÂNI;* Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dine- verî [ö. 276/889] şöyle demiştir: Sözlükte fıkıh, anlamak, fehmetmek demektir. Bu mânada olmak üzere 'fulan sözümü anlamıyor" فُلَانٌ لَا يَفْقَهُ قولي denilir. Allah Teâlâ da şöyle buyurmuştur: *"O'nu hamd ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Fakat siz onların tesbihini anlayamazsınız.* "el-İsra 17/44 Yine ilim için fıkıh ifadesi de kullanılır. Çünkü ilim, anlamayla oluşur. Alime de fakih/anlayan denilir. Zira Araplara göre bir şey, ona sebep olan şeye binaen isimlendirildiğinden, âlim de ancak anlaması sebebiyle o şeyi bilir ve öğrenir." [Bundan dolayı âlime fakih de denir. ] Ebû İshak İbrâhim b. Ali el-Fakîh [eş-Şîrâzî] el-Fîrûzâbâ- dî'yi [ö. 476/1083] şöyle derken duydum: *"Fıkıh, ictihâd yoluyla çıkarılan şerî hükümleri bilmektir. Şerî hükümler (ahkâm-ı şer'iyye) ise şunlardır: Vâcib, mendûb (nedb), mübah, haram (mahzûr), mekrûh, sahîh ve bâtıldır."* *•Vacip*: Terk edilmesi halinde cezâyı gerektirendir. Beş vakit namaz kılmak, zekât vermek, emanetleri ve gasbedilenleri sahiplerine geri vermek vb. gibi. *•Mendub*: Yapılması halinde ecri gerektiren terk edilmesi halinde cezalandırmayı gerektirmeyendir. Nafile namazlar ve tetavvu (nāfile) sadakalar gibi yakınlığa vesile olan müstehab fiillerdir. *•Mübah*: Yapılmasında sevabın, terk edilmesinde ikabı (cezayı) gerektirmeyendir. Mesela, helâl olanı yemek, güzel giyinmek, uyumak, yürümek gibi mübah cinsinden olan fiillerdir. *•Haram*: Yapılması halinde ikâbı gerektirendir. Zina, livata, gasb, hırsızlık ve diğer masiyetler gibi. *•Mekruh*: Yapılmaması, yapılmasından daha efdal ve evlâ olandır. Küçük ve büyük abdest sıkıştırarak namaz kılmak, deve ağıllarında namaz kılmak, eller içeride kalacak şekilde tek bir elbiseye bürünerek namaz kılmak tenzihen yasaklanan fiillerdir. Buhārī, Salāt 10, Meväkît, 30, Libās 20; Müslim, Libās 70, 72📚 *•Sahih*: Geçerli olan ve kendisiyle maksadın hâsıl olduğu fiillerdir. Makbul namazlar ve geçerli alışverişler gibi. *•Bâtıl*: Geçerli olmayan kendisiyle maksadın hâsıl olmadığı fiillerdir. Abdestsiz namaz kılmak, malik olmadığı bir şeyi satmak ve kendisine değer atfedilmeyen diğer fasit işler gibi. El-Fakih Vel-Mütafakkih