*خیرالدین باربروسا* *( د عثماني امپراتورې لومړنی د بحري ځواکونو قومندان )* *ژوند، تاریخ او مبارزه یې* سریزه: خیرالدین باربروسا (1478–1546) د عثماني سترواکۍ یو نوموتی سمندري قوماندان و، چې د مدیترانې بحري ځواکونه یې د عثماني واکمنۍ تر چتر لاندې یو کړل. نوموړی د خپل ورور عروج رییس سره یوځای د شمالي افریقا له سواحلو څخه د هسپانوي او پرتګالي استعمار پر وړاندې د مبارزې لپاره راپاڅېد. د ده اتلولۍ، بحري جګړې، او د عثماني سترواکۍ د سمندري ځواک پیاوړتیا، هغه د تاریخ یوه وتلې څېره ګرځولې ده. د ژوند لومړني کلونه: خیرالدین باربروسا اصلاً د البانیا له یوه مسلمانې کورنۍ څخه و، خو د عثماني سترواکۍ تر واک لاندې په لیسبوس (اوسمهاله یونان) کې زېږېدلی و. نوم یې خضر رییس و، خو وروسته د خپل ورور عروج رییس له وفات وروسته، د "خیرالدین" لقب ورکړل شو، او د "باربروسا" (سور ږیری) نوم یې د اروپایانو له خوا ترلاسه کړ. دی له ماشومتوبه د سمندري سفرونو، تجارت، او جګړو سره بلد شو. ورور یې عروج رییس له خپل قوم سره د هسپانیې، پرتګال، او ایټالیا پر وړاندې جګړې کولې، او د عثماني سلطان سلیم اول تر ملاتړ لاندې یې د الجزایر ساحلي ښارونه ازاد کړل. د عروج رییس مبارزې او خیرالدین باربروسا ظهور: عروج رییس د شمالي افریقا په ساحلي ښارونو کې د هسپانیې، پرتګال، او جنوايي استعمار پر وړاندې مبارزه پیل کړه. کله چې هسپانیې د غرناطې له فتحې وروسته مسلمانان او یهودیان له اندلس څخه وشړل، نو عروج او خیرالدین باربروسا هغوی ته د ژغورنې لاس ورکړ. په الجزایر کې مبارزه: عروج رییس او خیرالدین د هسپانیې پر وړاندې سختې جګړې وکړې. دوی د الجزایر سیمه تر خپل کنټرول لاندې راوسته، خو کله چې عروج رییس د 1518م کال په جګړه کې ووژل شو، نو خیرالدین باربروسا د قیادت واګې ترلاسه کړې. د خیرالدین باربروسا د عثماني سترواکۍ ملاتړ ترلاسه کول: خیرالدین باربروسا پوه شو چې که د عثماني سترواکۍ ملاتړ ترلاسه نه کړي، نو د هسپانوي او پرتګالي ځواکونو پر وړاندې به مقاومت ونشي کړی. نو، نوموړي عثماني سلطان سلیم اول ته بیعت وکړ او الجزایر یې د عثماني سترواکۍ برخه کړه. په بدل کې، سلطان خیرالدین ته د عثماني سمندري ځواکونو مشري وسپارله. د عثماني سمندري ځواک پیاوړی کول: سلطان سلیمان قانونی خیرالدین باربروسا ته د "کاپتان دریا" (د سمندري ځواکونو لوی قوماندان) لقب ورکړ. د دې سره عثماني بحري ځواکونه د مدیترانې سمندرګي تر ټولو پیاوړی ځواک وګرځېدل. مشهورې بحري جګړې: 1. د 1538م د پریکوزا جګړه: د دې جګړې مشري خیرالدین باربروسا وکړه، چې د وینس، پاپ، جنوا، او هسپانیا ګډ ایتلاف ته یې ماتې ورکړه. عثماني ځواکونو د مدیترانې بحري تسلط ترلاسه کړ. 2. د نیس نیول (1543م): خیرالدین د فرانسې له پاچا فرانسوا اول سره اتحاد وکړ. د عثماني او فرانسوي بحري ځواکونو په ګډه د نیس ښار ونیوه. 3. د 1544م د الجزایر دفاع: خیرالدین باربروسا د هسپانوي او جنوايي ځواکونو بریدونه شنډ کړل. وروستی ژوند او میراث: خیرالدین باربروسا د 1546م کال د جولای په 4مه د استانبول په بشکتاش سیمه کې وفات شو. د هغه میراث: عثماني سترواکي د 16مې پېړۍ تر پایه د مدیترانې سمندري ځواک پیاوړې وساتله. د "باربروسا" نوم لا هم د عثماني سمندري اتلولۍ نښه ده. د ترکیې سمندري ځواک د هغه نوم د خپلو جنګي بیړیو لپاره کاروي. پایله: خیرالدین باربروسا نه یوازې یو زړور جنرال و، بلکې یو ستر ستراتیژیک بحري قوماندان هم و. د ده مبارزه د عثماني سترواکۍ لپاره د سمندري واکمنۍ بنسټ کېښود. د مدیترانې په تاریخ کې، هغه یو له هغو شخصیتونو څخه و، چې د اروپا او عثماني امپراتورۍ تر منځ د قدرت موازنه یې بدله کړه. > *راټولونــــــــه او ترتیب* > *حافظ محمَّد بـــــــــدر*