*آزادی بیان و بلوغ سیاسی* سهراب دل‌انگیزان استاد گروه اقتصاد دانشگاه رازی جان استوارت میل جمله مهمی دارد: "آزادی بیان نمی‌تواند در جوامع عقب مانده‌ای که در آنها مردم به طور کلی بالغ نیستند، حاکم شود". این یعنی اگر یک جامعه دارای حکومت بالغ، جامعه خبرگی و نخبگی بالغ، شایستگان در راس قانون‌گذاری و مدیریت و مردم بالغ از نظر سیاسی و اجتماعی باشد، آنگاه اصل آزادی بیان و شفافیت اطلاعات و آزادی مطبوعات می‌تواند در رشد و رونق و رقابت در کنار فساد زدایی و کاهش هزینه‌های جستجو خیر موثر باشد. ولی اگر هیچیک از این حوزه‌ها و یا حداقل آن یعنی بلوغ سیاسی مردم برقرار نباشد، آنگاه آزادی بیان عاملی برای تصرف نظر و رای نادانان بر علیه دانایان و نیز عاملی برای تسلط فاسدان بر شایستگان و البته جامعه خواهد بود. ساز و کار جریان یافتن این حقیقت می‌تواند سازوکاری عقلی تعبیر و تفسیر گردد. لذا همواره نمی‌توان تحقق امر عقلی را مادامی که با دانش شناختی عمیق و درست همراه نباشد، امری درست و سازگار با خیر عمومی دانست. حال سوال این است که می‌توان با همین استدلال ساده ناقص، ابزاری توجیهی در اختیار حکام مستبد قرار داد که آزادی بیان را محدود کنند؟ و آیا معیاری برای سنجش سطح بلوغ سیاسی و فکری جامعه وجود دارد؟ و آیا خود حاکمان مستبد به صورت هدفمند جامعه را در نوعی عدم بلوغ، شبه علم به جای علم و خرافه به جای خرد غرق نخواهند کرد که هیچ وقت زمان توجیه آزادی بیان شکل نگیرد؟ پاسخ مثبت است. نگاه من این است که آزادی بیان اگر چه می‌تواند در جوامع بدون بلوغ سیاسی و فکری عاملی برای برخی انحرافات باشد، ولی به هر حال همه جامعه که دچار عدم بلوغ اندیشه سیاسی و فکری نیست، بلکه همواره بخش‌های مختلف جامعه در سطوح متفاوتی از دانش سیاسی و بلوغ فکری قرار دارند. لذا حضور آزادی بیان در این نوع جوامع عاملی برای توسعه و گسترش کمی و کیفی خردمندان و اندیشمندان، در کنار بالابردن سطح معرفت شناختی جامعه عمومی، نیز خواهد بود. لذا در نگاه من عبارت ارائه شده جان استوارت میل در باب آزادی بیان صحیح نیست و خیر عمومی به صورت کلی این خواهد بود که آزادی بیان در هر شرایطی برقرار و غیر مشروط باشد، مگر شروطی که به حکم قانون و فقط مبتنی بر اخلاق و حقوق عمومی و اجتماعی مردم به شکل رسمی و شفاف و قانونی باشد. ۲۵ بهمن ۱۴۰۳ كانال قواعدبازي؛ https://whatsapp.com/channel/0029VawYtZeFCCoecyoMUf22