خاۋارىجلارنىڭ ئېنىقلىمىسى بەشىنچى قىسىم راشىد شەفىق خاۋارىجلارنىڭ ئىنقىلابىي پائالىيەتلىرى: بىز ئىلگىرى تىلغا ئالغاندەك، خاۋارىجلار ئۆزلىرىنىڭ تەشكىلاتىنى رادىكاللىق ئاساسىغا قۇرغان ۋە تەسىر كۈچىنى كېڭەيتكەن. ئۇلارنىڭ ئىنقىلابىي پائالىيەتلىرى ھەمىشە رەھىمسىز ۋە زوراۋان بولغان. بۇ ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا قارشى تۇرغان «مۇھەككىمە» دەپ ئاتالغان گۇرۇھنىڭ پەيدا بولۇشى بىلەن باشلانغان. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن بۇ گۇرۇھلار كىچىك ھەربىي گۇرۇھلارغا بۆلۈنگەن، شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇغا، كېيىن ئەمەۋىيلەرگە قارشى نىشانلىق سۈيقەست قىلىش شەكلىدە ئىسيان كۆتۈرۈشنى داۋاملاشتۇرغان. ھىجرىيە 64-يىلى خاۋارىجلار نافىئ ئىبنى ئەزراقنىڭ رەھبەرلىكىدە چوڭ گۇرۇھلارغا بۆلۈنگەن ۋە ئابباسىيلار خەلىپىلىكىگىچە داۋاملاشقان. خاۋارىجلار ھازىرقى زاماندىكى مەنىدە «ئۆكتىچى پارتىيە» دەپ قارالغان بولۇپ، ئۇلارنىڭ ھەرىكەتلىرى تارىخ كىتابلىرى ۋە پىرقىلەر ھەققىدىكى كىتابلاردا خاتىرىلەنگەن. خاۋارىجلارنىڭ پىرقىلىرى: ئاللاھنىڭ ئۇ ئۈممەتلەرگە ئاتا قىلغان رەھمىتى شۇكى، خاۋارىجلار ھەرخىل پىرقىلەرگە بۆلۈنۈپ كەتكەن. ئەگەر ئۇلار بىرلەشكەن بولسا، مۇسۇلمانلارغا چوڭ زىيانلارنى كەلتۈرگەن بولاتتى. خاۋارىجلار ئارىسىدىكى ئىختىلاپلار كۆپىنچە ئۇلارنىڭ قاتتىق، رادىكال قاراشلىرى تۈپەيلىدىن كېلىپ چىققان. نافىئ ئىبنى ئەزراق دىندىكى تەقىييە ۋە قارشى چىققۇچىلارنىڭ پەرزەنتلىرى ھەققىدىكى كۆز قارىشىنى ئوتتۇرىغا قويغاندا، ئۇلار ئارىسىدا تېخىمۇ كۆپ ئىختىلاپ پەيدا بولغان ۋە ئۇلار ھەرخىل پىرقىلەرگە بۆلۈنۈپ كەتكەن. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن بەزى پىرقىلەر يوقالغان، بەزىلىرى باشقا پىرقىلەر بىلەن بىرلەشكەن، يەنە بەزىلىرى خاتا ئېتىقادلىرىنى تاشلىغان. خاۋارىجلارنىڭ پىرقىلىرىنىڭ سانى: ئالىملار خاۋارىجلارنىڭ پىرقىلىرىنىڭ سانى ھەققىدە ئوخشىمىغان قاراشلاردا بولغان. مەسىلەن، ئەللامە ئەشئەرى خاۋارىجلارنى تۆت پىرقىگە، بەزى ئالىملار بەش پىرقىگە، بەزىلەر يەتتە پىرقىگە، يەنە بەزىلەر يىگىرمە بەش پىرقىگە ئايرىغان. بەزى قاراشلار خاۋارىجلارنىڭ بۇنىڭدىنمۇ كۆپ پىرقىسى بارلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن. تۆۋەندىكىلەر ئېنىق سانى بىلىنمەسلىكنىڭ ئېھتىماللىق سەۋەبلىرى: 1- خاۋارىجلار دۆلىتى ئۇرۇش ۋە شارائىتلار سەۋەبىدىن تۇراقسىز بولغان 2- ئۇلار كىچىك ئىشلار ئۈستىدىمۇ جېدەللىشەتتى 3- خاۋارىجلار كىتابلىرىنى كىشىلەردىن ئەنسىرەپ ياكى ئۆزلىرىنىڭ بىخەتەرلىكى ئۈچۈن يوشۇراتتى، شۇڭا ئۇلارنىڭ پىكىرلىرى ھەققىدە ئېنىق مەلۇمات ئېلىش بەك قىيىن ئىدى ئىبازىيە پىرقىسى (خاۋارىجلاردىن قېلىپ قالغان بىردىنبىر پىرقە): ئىبازىيە پىرقىسى ھازىرمۇ دۇنيادا كۆپ ئەگەشكۈچىلىرى بار بىر پىرقە بولۇپ، بۇ پىرقىنىڭ سىياسىي، دىنىي ۋە ئىجتىمائىي يۆنىلىشلىرى تۈپەيلىدىن ئالاھىدە تەتقىق قىلىنىشقا موھتاج. ئىبازىيە پىرقىسىنىڭ رەھبىرى: ئىبازىيە مەزھىبىنىڭ قۇرۇلۇشى ئىبنى ئابباسنىڭ شاگىرتلىرىدىن بولغان جابىر ئىبنى زەيد ئەزدىگە قايتىدۇ. ئەمما ئۇلار يەنە ئابدۇللاھ ئىبنى ئىبازغىمۇ نىسبەت بېرىلىدۇ، چۈنكى ئۇنىڭ ھاكىمىيەتكە تۇتقان پوزىتسىيەسى مەشھۇر ئىدى. ئابدۇللاھ ئىبنى ئىباز بەنى تەمىم قەبىلىسىگە تەۋە بولۇپ، تابىئىنلاردىن ھېسابلىنىدۇ. ئىبازىيە پىرقىسىنىڭ ساھابىلەرگە تۇتقان پوزىتسىيەسى: بارلىق خاۋارىجلار، بولۇپمۇ ئىبازىيە پىرقىسى، ھەزرىتى ئەبۇ بەكرى ۋە ھەزرىتى ئۆمەرگە نىسبەتەن قوبۇل قىلارلىق ۋە ھۆرمەتلىك پوزىتسىيەدە بولغان. ئەمما ئۇلار ھەزرىتى ئوسمان ۋە ھەزرىتى ئەلىگە نىسبەتەن ھۆرمەتسىزلىك قىلغان. ئۇلار مۇشۇنداق قىلمىشلارنى سادىر قىلغان. ئۇلار يەنە تەلھە ۋە زۇبەيرگىمۇ قاتتىق مۇئامىلە قىلغان. ھالبۇكى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئۇ ئىككىسىگە جەننەت بىلەن خۇش بېشارەت بەرگەن ئىدى. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ساھابىلىرىمنى تىللىماڭلار، سىلەردىن بىرىڭلار ئوھۇد تېغىدەك ئالتۇن چىقىم (سەدىقە) قىلسىمۇ، ئۇلارنىڭ بىر مۇد ياكى يېرىم مۇدىغىمۇ يېتەلمەيدۇ» دېگەن. ئەگەر بۇ پىرقە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ھۆرمەتلىك ساھابىلىرىنى ھۆرمەتلىمىسە، ئۇلار زادى كىملەرنى ھۆرمەتلەيدۇ؟