*«اصطلاح‌نامه‌ی تخصصی تغییرات آب‌وهوایی»* ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ واژه‌های پرکاربردی همچون "صفر خالص" "کربن خنثی" "تلطیف" اغلب در صدر اخبار قرار دارند، اما واقعاً به چه معنا هستند؟ در اینجا، ما برخی از رایج‌ترین عبارات مورد استفاده در گزارش‌ها و بحث‌های مربوط به تغییرات آب‌وهوایی را رمزگشایی می‌کنیم. ــــــــــــ •سوخت‌های فسیلی|Fossil fuels سوخت‌های فسیلی به گروهی از منابع انرژی، عمدتاً زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی اشاره دارند. آن‌ها از بقایای گیاهان و جانوران باستانی تشکیل شده‌اند که در طول عمر خود، کربن را از جو جذب کرده‌اند. پس از مرگ، آن‌ها تجزیه شده و در طی میلیون‌ها سال، تحت لایه‌های سنگ فشرده شده‌اند. با جداسازی به حالت‌های اصلی ماده، سوخت‌هایی مانند زغال‌سنگ، نفت خام یا گاز طبیعی را تشکیل می‌دهند. از آنجایی که تشکیل سوخت‌های فسیلی میلیون‌ها سال طول می‌کشد و منابع آن‌ها محدود است، به عنوان منابع انرژی تجدیدناپذیر شناخته می‌شوند. سوخت‌های فسیلی منبع اصلی انرژی جهانی ما هستند که برای به حرکت درآوردن زندگی مدرن استفاده می‌شوند – از جمله برای گرمایش، برق، ماشین‌آلات و حمل‌ونقل. سوزاندن این سوخت‌ها، کربن به دام افتاده را دوباره به جو آزاد می‌کند. اتکای بیش از حد ما به سوخت‌های فسیلی، دلیل اصلی تغییرات آب‌وهوایی، به‌ویژه گرمایش جهانی است. ــــــــــ نکته | اتکای بیش از حد ما به سوخت‌های فسیلی، دلیل اصلی تغییرات آب‌وهوایی است. ــــــــــ •گازهای گلخانه‌ای|Greenhouse gases این اصطلاح به گروهی از گازها اشاره دارد که شرایط جوی را فراهم می‌کنند که به تنظیم آب‌وهوای ما کمک می‌کند. دی‌اکسید کربن، بخار آب، متان و اکسیدهای نیتروژن از جمله گازهای گلخانه‌ای اصلی هستند. آن‌ها مانند یک گلخانه اطراف زمین عمل می‌کنند و سیاره‌ی ما را گرم و قابل سکونت می‌کنند. با این حال، فعالیت‌های انسانی به سرعت ترکیب گازهای گلخانه‌ای در جو ما را تغییر داده و زمین را گرم‌تر و آب‌وهوا را ناپایدارتر کرده است. ــــــــــ نکته | فعالیت‌های انسانی به سرعت ترکیب گازهای گلخانه‌ای در جو ما را تغییر داده است. ــــــــــ •اثر گلخانه‌ای|Greenhouse effect اثر گلخانه‌ای طبیعی روشی است که گازهای گلخانه‌ای گرما را نزدیک به سطح زمین به دام می‌اندازند. این اثر مانند یک پتوی عایق عمل می‌کند که دور سیاره پیچیده شده و ما را گرم نگه می‌دارد و آب‌وهوای ما را معتدل می‌سازد. میلیون‌ها سال است که گازهای گلخانه‌ای دقیقاً به اندازه‌ی کافی گرما را به دام انداخته‌اند تا امکان شکوفایی حیات را فراهم کنند؛ تخمین زده می‌شود که بدون آن‌ها، میانگین دمای جهانی در حدود 18- درجه سانتی‌گراد خواهد بود. با این حال، از آغاز صنعتی شدن، ما گازهای گلخانه‌ای به دام اندازنده‌ی گرما را با نرخی به جو آزاد کرده‌ایم که تعادل طبیعی را تغییر داده است. این اثر گلخانه‌ای دست‌ساز بشر، سیاره را به سمت گرمایش بیشتر سوق می‌دهد و عامل تغییرات آب‌وهوایی است. ـــــــــــ نکته | اثر گلخانه‌ای مانند یک پتوی عایق عمل می‌کند که دور سیاره پیچیده شده است. ـــــــــ •نقطه اوج|Tipping Point به زبان ساده، نقطه اوج نقطه‌ی بی‌بازگشتی است که در آن تغییر اجتناب‌ناپذیر می‌شود. این اصطلاح اغلب در رابطه با آستانه‌های بحرانی آب‌وهوایی به کار می‌رود که پس از عبور از آن‌ها، منجر به تغییرات مضر و جبران‌ناپذیر می‌شوند. پایداری سیستم‌های سیاره‌ای ما – خشکی، جو و اقیانوس‌های ما – به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد و پیامدهای جدی برای بشریت به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال، گرمایش جهانی (افزایش میانگین دما) حتی به میزان 2 درجه سانتی‌گراد، باعث ذوب غیرقابل برگشت کلاهک‌های یخی، افزایش سطح دریاهای مرتبط و چرخه‌های آب‌وهوایی شدیدتر خواهد شد. نقاط اوج توسط دانشمندانی شناسایی می‌شوند که پیش‌بینی می‌کنند در صورت عبور از چنین آستانه‌هایی چه اتفاقی خواهد افتاد، و نیاز فوری ما به اقدام در حال حاضر برای جلوگیری از آسیب بیشتر – قبل از اینکه خیلی دیر شود – را برجسته می‌کنند. نقاط اوج مثبت نیز می‌توانند وجود داشته باشند – در نبرد علیه تغییرات آب‌وهوایی. باتری‌های خودرو ارزان‌تر و کارآمدتر که منجر به پذیرش گسترده‌ی خودروهای برقی می‌شوند، یک نقطه اوج مثبت در رابطه با تغییرات آب‌وهوایی را نشان می‌دهد. ــــــــ نکته | نقطه اوج، نقطه بی‌بازگشت است. ــــــــ •چرخه کربن|Carbon cycle چرخه کربن یک فرآیند کلیدی روی زمین است. کربن از جو به خشکی یا اقیانوس و دوباره به جو جریان می‌یابد. تمام موجودات زنده نوعی کربن دارند و سیاره‌ی ما به طور مداوم آن را به طرق مختلف، از فوران‌های آتشفشانی گرفته تا فتوسنتز، بازیافت می‌کند. یک چرخه‌ی کربن موثر به تنظیم آب‌وهوا کمک می‌کند زیرا تعادل بین میزان کربن موجود در هر مکان را برقرار می‌کند. تغییرات آب‌وهوایی، از جمله افزایش دمای جهانی، نشانه‌ای از یک چرخه کربن نامتعادل است. ما با استخراج و سوزاندن سوخت‌های فسیلی با سرعتی بسیار زیادتر از آنکه طبیعت بتواند کربن آزاد شده را باز پس گیرد، این چرخه را مختل کرده‌ایم. ما می‌توانیم با نگه‌داشتن سوخت‌های فسیلی در زمین و در عوض انتخاب تکیه بر منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، به بازگرداندن تعادل کمک کنیم. ـــــــــــ نکته | درختان از طریق فتوسنتز، نقش اساسی در چرخه کربن ایفا می‌کنند. ـــــــــ •تنوع زیستی|Biodiversity به زبان ساده، تنوع زیستی به گوناگونی فوق‌العاده‌ی حیات روی زمین اشاره دارد. این واژه مخفف "تنوع بیولوژیکی" است و هر موجود زنده‌ای، از جمله میکروب‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، حشرات، گیاهان و حیوانات را در بر می‌گیرد. تعامل بین تمام اشکال حیات، یک شبکه‌ی پیچیده‌ی وابستگی‌های متقابل متعادل را تشکیل می‌دهد. حذف هر یک از این رشته‌ها، شبکه را در سطح محلی و به‌طور کلی بی‌ثبات می‌کند. فعالیت‌های انسانی، تغییر کاربری زمین و تغییرات آب‌وهوایی، تنوع زیستی سیاره‌ی ما را تضعیف کرده و تهدیدی برای دنیای طبیعی و ما به شمار می‌روند. جنگل‌کاری مجدد زمین، معرفی مجدد گونه‌های گیاهی و جانوری بومی، ماهیگیری پایدار، بازسازی صخره‌های مرجانی، مدیریت آلودگی و قوانین جدید برنامه‌ریزی، تلاش‌هایی هستند که برای بازگرداندن تنوع زیستی انجام می‌شوند. ــــــــ نکته | تنوع زیستی به گوناگونی فوق‌العاده‌ی حیات روی زمین اشاره دارد. ــــــــ •یخ‌بندان دائمی|Permafrost یخ‌بندان دائمی زمینی است که به طور دائم برای حداقل دو سال منجمد شده است – در برخی موارد برای هزاران سال. اغلب در زیر سطح پنهان است و می‌تواند ضخامتی بین 1 متر تا 1 کیلومتر داشته باشد. این نوع زمین در مناطق سردتر نیمکره‌ی شمالی، از فلات تبت چین تا قطب شمال یافت می‌شود، جایی که حتی در زیر بستر اقیانوس نیز وجود دارد. بخش زیادی از یخ‌بندان دائمی سیاره‌ی ما به دلیل تغییرات آب‌وهوایی در حال ذوب شدن یا آب شدن است. با نرم شدن زمین، اثرات مضر ایجاد می‌کند و روش زندگی پنج میلیون نفری را که در این مناطق زندگی می‌کنند، مختل می‌کند. ساختمان‌ها در برابر بنیادهای ناپایدار تسلیم شده‌اند و رانش زمین شهرها و روستاها را درنوردیده است. نه تنها این، بلکه حجم زیادی از متان و دی‌اکسید کربن در یخ‌بندان دائمی به دام افتاده‌اند؛ گازهای گلخانه‌ای که در صورت آزاد شدن به جو، سرعت گرمایش جهانی را بیش از پیش تسریع می‌کنند. جلوگیری از افزایش بیشتر میانگین دمای جهانی، به جلوگیری از ذوب شدن یخ‌بندان دائمی فراتر از یک نقطه اوج کمک خواهد کرد. ــــــــ نکته | گازهای گلخانه‌ای در یخ‌بندان دائمی به دام افتاده‌اند. ــــــــ •اضطراب آب‌وهوایی و خوش‌بینی آب‌وهوایی|Climate anxiety and climate optimism اصطلاح اضطراب آب‌وهوایی یا اکو-اضطراب، احساسات ناراحتی یا ترسی را توضیح می‌دهد که مردم در پاسخ به تهدیدات ناشی از تغییرات آب‌وهوایی تجربه می‌کنند. با افزایش تصاویر و اخبار مربوط به آینده، قابل درک است که این موضوع به یک روند رو به گسترش تبدیل شده است. یک مطالعه‌ی جهانی توسط دانشگاه بث که به بررسی افکار و احساسات جوانان پرداخت، نشان داد که بیش از 59 درصد به شدت نگران آینده بودند و 83 درصد فکر می‌کنند که ما در مراقبت از سیاره کوتاهی کرده‌ایم. به عنوان پادزهری برای احساسات ناامیدی و یأس، خوش‌بینی آب‌وهوایی یک جنبش جهانی است که به دنبال مهار انرژی حاصل از اضطراب آب‌وهوایی و تبدیل آن به اقدام مثبت است. ـــــــــــ •دانش بومی|Indigenous knowledge دانش بومی اصطلاحی است که به خرد جمعی و درک چرخه طبیعت توسط افرادی اشاره دارد که نسل‌هاست در تعادل با زمین زندگی کرده‌اند. استفاده‌ی پایدار از منابع طبیعی، روش زندگی فرهنگ‌های بومی است – جوامعی که از منطقه‌ی قابل توجهی از غنی‌ترین مناظر طبیعی سیاره‌ی ما محافظت می‌کنند. مردم بومی 5 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما از 80 درصد تنوع زیستی جهان محافظت می‌کنند. این جوامع اغلب در خط مقدم تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند و مشاهدات آن‌ها بینش‌های ارزشمندی در مورد تغییرات آب‌وهوایی خاص و تغییرات در ریتم‌های طبیعت در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد. ـــــــ نکته | جوامع بومی اغلب در خط مقدم تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند. ـــــــــ •چاه‌های کربن|Carbon sinks چاه‌های کربن بیشتر از آنکه کربن آزاد کنند، کربن را از جو جذب یا حذف می‌کنند. اقیانوس، جنگل‌ها و خاک همگی چاه‌های کربن موثری هستند که کربن را به عنوان بخشی از چرخه کربن ذخیره می‌کنند. از آنجایی که چاه‌های کربن، کربن را از جو جذب می‌کنند، یک دفاع طبیعی در برابر اثرات رو به وخامت تغییرات آب‌وهوایی به شمار می‌روند. آن‌ها می‌توانند نقش مهمی در متعادل کردن چرخه کربن ایفا کنند، بنابراین حفظ و حمایت از آن‌ها باید در تلاش‌های ما برای مقابله با این مشکل، در اولویت قرار گیرد. کاهش جنگل‌زدایی، ترویج خاک سالم و به حداقل رساندن آلودگی در اقیانوس‌های ما، کارایی چاه‌های کربن را در حفظ پایداری جو ما بهینه خواهد کرد. ــــــــ نکته | اقیانوس، جنگل‌ها و خاک همگی چاه‌های کربن موثری هستند. ـــــــــ •آلاینده ها(انتشارات)|Emissions این همان بخش کثیف ماجراست: رهاسازی گازهای گلخانه‌ای به جو توسط فعالیت‌های مختلف، از جمله حمل‌ونقل، ساخت‌وساز، تولید و کشاورزی. انتشارات ایجاد شده توسط انسان‌ها از آغاز انقلاب صنعتی، از نظر حجم افزایش یافته است. این افزایش مستقیماً مسئول تغییرات آب‌وهوایی و اثرات آن، از خشکسالی و آتش‌سوزی جنگل‌ها گرفته تا سیل و طوفان‌های مکرر و شدیدتر است. ـــــــــــ •تلطیف(کاهش)|Mitigation این اصطلاح به معنای راه‌هایی برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن تغییرات آب‌وهوایی است، که مهم‌ترین آن، کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای است که ما به جو آزاد می‌کنیم. گزینه‌های تلطیف شامل تغییر به انرژی خورشیدی یا بادی، تقویت و حفاظت از چاه‌های کربن، کمتر گوشت خوردن، استفاده از روش‌های حمل‌ونقل سبزتر و محدود کردن میزان زباله‌ای است که تولید می‌کنیم. اقدامات کوچک که همه‌ی ما انجام می‌دهیم – و همچنین اقدامات بزرگ – اثر تجمعی دارند و می‌توانند به برگرداندن تعادل به نفع ما کمک کنند، به حفظ سیاره و تضمین قابلیت سکونت آن برای نسل‌های آینده یاری رسانند. ــــــــ نکته | اشکال سبزتر حمل‌ونقل، یکی از راه‌هایی است که از طریق آن می‌توانیم اثرات تغییرات آب‌وهوایی را تلطیف کنیم. ـــــــ •کربن خنثی و صفر خالص|Carbon neutral and net zero هر دو اصطلاح به متعادل کردن انتشار گازهای گلخانه‌ای اشاره دارند؛ حذف کردن همان میزانی که از جو آزاد شده، از جو. این دو اصطلاح اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما به گفته‌ی هیئت بین‌دولتی تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد (IPCC)، آن‌ها در مقیاس جهانی به یک معنی هستند، اما وقتی صحبت از سطح منطقه‌ای، ملی و زیرملی به میان می‌آید، تفاوت ظریفی وجود دارد. با استفاده از این تعریف، "صفر خالص CO2" معمولاً به انتشاراتی اطلاق می‌شود که مسئولیت آن‌ها بر عهده‌ی یک کشور، منطقه یا بخش است، در حالی که "کربن خنثی" به فعالیت تجاری مانند تولید یا رویدادها مربوط می‌شود. برای هموار کردن مسیر به سوی یک سیاره‌ی قابل سکونت و سالم برای نسل‌های آینده، توافق‌نامه‌ی پاریس 2015، معاهده‌ای که توسط 194 کشور امضا شده است، می‌گوید سیاره‌ی ما "نیاز دارد تا سال 2030، انتشار گازهای گلخانه‌ای را 45 درصد کاهش دهد و تا سال 2050 به صفر خالص برسد." ــــــــ نکته | طبق توافق‌نامه‌ی پاریس 2015، سیاره‌ی ما "نیاز دارد تا سال 2030، انتشار گازهای گلخانه‌ای را 45 درصد کاهش دهد." ـــــــــ •گذار بی‌سابقه|Unprecedented transition این اصطلاح به تغییرات دگرگون‌کننده در زندگی و سیستم‌های جهانی ما در مقیاسی اشاره دارد که قبلاً هرگز دیده نشده است، تا بیشترین تاثیر را به سمت یک سیاره‌ی پاک‌تر و سالم‌تر بگذارد. تغییر شکل سیستم‌های انرژی خود به گونه‌ای که جهان فقط از منابع پاک و تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی انرژی بگیرد، یک گذار بی‌سابقه‌ی برتر است. اعتقاد بر این است که این تغییرات ضروری می‌توانند به بخش‌های بسیاری از نحوه‌ی زندگی ما نفوذ کنند، مانند تغییر شکل اقتصاد جهانی، یا بازاندیشی در مورد نحوه‌ی طراحی شهرها به گونه‌ای که سلامت سیاره‌ی ما – و خودمان – همیشه در اولویت قرار گیرد. به گفته‌ی IPCC، "محدود کردن گرمایش جهانی به 1.5 درجه سانتی‌گراد، نیازمند "گذارهای بی‌سابقه" خواهد بود." مزایای دیگری نیز برای این تغییرات ضروری وجود دارد، مانند رفاه عمومی و سلامت روان ما، یک جامعه‌ی عادلانه‌تر، و – به همان اندازه مهم – آینده‌ای امن برای نسل‌های آینده. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ BBC EARTH برگرفته از مستند: frozen planet