İLAH KAVRAMI İlah: Tapınılan varlık anlamına gelen bu isim; “elehe”, “ye’lehu” veya “tefaul” biçimi olan “teellehe” den gelir. Mana bakımından ism-i mef’uldür.[1] Kur’an-ı Kerim’de doksan altı yerde mücerret, on yedi yerde ise çeşitli muttasıl zamirlere muzaaf olarak gelir. İki defa tesniye/ikili, otuz üç defa da çoğul durumundadır. Marife olarak el-ilah hiç varit olmamıştır. Mücerret olarak kullanıldığında genellikle, Arapçadaki tekit ve hasr üsluplarından olan nefy-isbat cümlesi içinde yer alarak mutlak ilahın, tanrının ancak Allah olduğunu gösterir. İlah kelimesinin Türkçe karşılığı “tanrı”dır. Kur’an-ı Kerim, mutlak ilah olarak Allah Teâlâ’yı bizlere isim ve sıfatlarıyla tanıtırken, itikaden korunup herhangi bir şekilde putların etki alanlarına girmememiz, Allah’ın (c.c.) otoritesini herhangi bir kişi veya kurumla paylaştırma yanlışlığına düşmememiz için bizlere batıl tanrıları da tanıtmıştır. Kur’an-ı Kerim’e göre batıl tanrılar; şeytan[2], insanın hevası/harama götüren tutkuları[3], cinselliği ön plana çıkarmak suretiyle tapınılan şehevi tutkular ve dişil semboller[4], sevgi ve saygıda kendilerine karşı insan üstü davranışlar sergilenen din adamları; hahamlar, rahipler, papazlar, kanaat önderleri[5], kendilerine mutlak itaat edilen oligarşik yapı; dine karşı din uyduran tüzel kişilikler[6], monarklar[7], çeşitli maddelerden şekil verilerek yapılıp sonra da karşısında prestij edilen sembolik eserler; putlar,[8] yaratılış sınırlarını aşan ve insanları mutlak itaate, ibadete zorlayan tağutlar[9] ve cinlerdir.[10] Batıl ilahlar sadece bunlar değildir. Çağa ve mekâna göre yenileri beşer eliyle üretilmektedir. Bu bağlamda modern insan, hem putunu üretmekte hem de tapınmaktadır. ------------ [1] el-Isfahâni, Ebul Kasım Hüseyin b. Muhammed, Müfredatü Elfâzi’l-Kur’an, Beyrut 1992, s.82 [2] Yasin 36/60. [3] Casiye 45/23. [4] Nisa 4/117. [5] Tevbe 9/31. [6] Müminun 23/47. [7] Şuarâ 26/29. [8] Saffat 37/95. [9] Nisa 4/60. [10] Sebe 34/41. MEHMET SÜRMELİ