*मी का बदलले* *...३...डॉली* ही सत्यकथा जास्त व्यथा कमी. डॉली माझी मैत्रीण पेक्षा सहप्रवासी. मी अंधेरी येथील कार्यालयात होते. जुन जुलैला कॉलेज सुरू झाल्याने अकरावीत प्रवेश घेतलेली ही मुलगी. अंधेरी ते दहीसर भरगच्च गाडीत उभ्या उभ्या गप्पा मारत झालेली ओळख. दिसायला खूप सुंदर, फार लाडे लाडे बोलायची, ते लाडे लाडे बोलणे तिला शोभायचे. फार गप्पीस्ट. कोणत्याही विषयावर बोलताना तिचा 'पप्पा' यायचाच. आम्ही तिला चिडवत, पापा की परी. छान छान कपडे घाली. जीन्सची विजार असो की सलवार असो फार पायघोळ घाली. पावसात चिखलात मळवी. एकदा विचारले 'काय गं आई ओरडत नाही? किती पायघोळ घालतेस?लोळवते ते चिखलात, जरा उचल' ती हसत म्हणाली 'काकी फॅशन आहे. इतकी वर्षे शाळेत गणवेष घातला. पप्पांनी खूप कपडे घेऊन दिले आहेत.' मी म्हणाले 'अग, फॅशन कर पण स्वच्छता पाहिजे नं. कपडे धुणार्‍याचे हात दुखतील ते वेगळे. आई ओरडत नाही?' ती म्हणाली 'पप्पापुढे आईचे काही चालत नाही. मला रागावलेले पप्पाला आवडत नाही.' तीचे सगळे कसे ठरवलेले होते. बारावी झाल्यावर हवाई सुंदरी बनण्यासाठी ती एक कोर्स करणार होती. त्या कोर्सला किती खर्च, किती कालावधी सगळे तीला तोंडपाठ. डीसेंबरला प्रिलीयमस् झाल्यावर ती कॉलेजला येणार नाही म्हणून शेवटच्या दिवशी आम्ही पाच सहा जणींनी तिला छोटीशी पार्टी व भेट म्हणून छोटी पर्स व पेन भेट दिली. (पुर्वी आम्ही भरगच्च गाडीच्या डब्यात वाढदिवस, भोंडला, हळदकुंकू, केळवण सगळं करत असू. हल्ली मोबाईलमुळे सहसा कोणी कोणाशी बोलत नाही असे कधी गाडीने गेले तर दिसते.). माझ्याकडे मोबाईल होता पण त्याचा वापर कमी घरीच विसरण्याचा काळ. तिच्याकडे नव्हता. त्यामुळे फोन नंबर, पत्ता वैगरे एकमेकांना दिले नव्हते. पुढे माझी अंधेरीहून बदली झाली. मी ही तिला विसरू गेले. दोन चार वर्षांनी एकदा पावसाळी सहल म्हणून केळवे बीच येथे गेलो. निसर्गाच्या सान्निध्यात व स्वच्छ समुद्रकिनारा. आगाऊ नोंदणी करून नाश्ता, जेवण सगळ्याची सोय केली होती. थोडे पाण्यात खेळून झाल्यावर आराम करत किनार्‍याजवळ आम्ही बुक केलेल्या हॉटेलमध्ये आराम करायला गेलो असता मला काकी म्हणून हाक ऐकू आली. पण इथे कुणी मला ओळखत नाही, ही हाक मला नाही असे वाटून दूर्लक्ष केले. माझ्या मैत्रिणीने सांगितले बघ ती मुलगी तूला बोलावत आहे. त्या बाजूला पाहताना एक चेहरा ओळखीचा वाटला पण कोण ते आठवेना. ती मुलगी बाळाला हाताला धरून चालवत घेऊन माझ्याकडे आली. 'काकी ओळखले नाही मला?' मी खरे सांगितले 'नाही गं आठवत. पाहील्यासारखे वाटते पण नाव वैगरे आठवत नाही'. 'काकी मी डॉली, अंधेरी लोकल'. माझी आठवण जागी झाली पण तरी नक्की नव्हते. मी म्हणाले 'पापा की परी, हवाई सुंदरी का?' ती म्हणाली 'तूमच्या आठवणीतली, प्रत्यक्षात फक्त सुंदरी'. https://www.shrutimundada.com/2021/08/6-reasons-why-consistency-is-key-to.html मी मैत्रिणींना म्हणाले जरा हिच्या बरोबर बोलते तूम्ही खेळ वैगरे चालू करा. मी व ती होटेल च्या एका बाजूला बसलो. मी म्हणाले अगं बारावीच्या परीक्षा सुट्टीवर गेल्यानंतर आपली भेटच झाली नाही. ती म्हणाली 'हो ना'. मला जाणवले तिचे लाडे लाडे बोलणे बंद होऊन नीट बोलत होती. मी म्हणाले 'अगं पुर्वीसारखी मान हलवत लाडे लाडे बोलायची सवय कुठे गेली?' ती म्हणाली 'काकी, डिसेंबर महिन्यात प्रिलीयमस् झाल्यावर मी गाडीत यायचे बंद झाले. परीक्षेची तयारी कमीच गप्पा मस्तीच जास्त करायची. आई म्हणायची 'अभ्यास करत नसशील तर घरकामात मदत कर'. पण मी माझ्याच तालात वर बाबाही म्हणत 'तिला काही एवढ्यात घरकामात जूंपू नकोस. तीची बारावीची परीक्षा होऊ दे. मग बघू.' कधीकधी म्हणायचे, 'ती छान शिकून हाताखाली चार बायांना ठेवेल. तिला ही कामे नाही आली तरी चालेल.'. पप्पा ऐवजी बाबा तिच्या तोंडातून खटकत होतं पण तिला न थांबवता मी ऐकू लागले. ती म्हणाली 'अचानक माझे आयुष्यच बदलले. आम्ही सगळे दोन दिवसांसाठी घरातील लग्नासाठी गावी जात असताना बसचा अपघात झाला. आईला एकही जखम नाही, रक्तस्राव नाही पण आई जागच्या जागी गेली. एका क्षणात होत्याचं नव्हतं झालं. बाबांना पायाला लागले होते. नशीबाने मला व भावालाही फारशी दुखापत झाली नाही. बाबा सैरभैर झाले होते. त्यांना बसल्या जागी सर्व द्यावे लागे. आमचे स्टेशनरीचे दुकान होते, भाऊ दुकानात जाऊन बसू लागला. मला कोणत्याही कामाची सवय नव्हती, आता तर सर्व घर माझ्यावर अवलंबून. बाबांनी आई गेल्यावर दोन महिन्यात लग्न ठरवले. म्हणाले तूमची आबाळ नको. मी लवकर लग्न केले तर नविन आई येईल. तूम्हाला अभ्यास करायला वेळ मिळेल तूमची परीक्षा तूम्ही देवू शकाल, तूमचे शैक्षणिक वर्ष फुकट जाणार नाही.' बाबांनी लग्न केले, नवीन आई घरात आली, पण मला अभ्यासाला वेळ मिळाला नाही किंवा अभ्यास झाला नाही. परीक्षा दिली. माझ्या परीक्षेचा निकाल यायच्या आत नवीन आई गरोदर आहे हा निकाल आला. आईला फार कडक डोहाळे लागले. तिला पुर्ण आराम सांगितला. माझा बारावीचा निकाल आला. मी पास झाले होते पण मार्क चांगले नव्हते. मला वाटले आता माझ्या कोर्सचे एडमिशन बद्दल बाबा बोलतील. पण बाबा म्हणाले, 'डॉली तूला मार्क कमी पडले आहेत व माझ्या उपचारासाठी बरेच पैसे संपले. तर मी तू हवाई सुंदरी च्या कोर्सला न जाता तू डीग्री कर किंवा दूसरा स्वस्त कोर्स बघ.' मी डीग्रीसह कंपूटरचे प्रशिक्षण करेन असे ठरवले. डीग्रीत एडमिशन घेतली पण आईच्या अशक्तपणामुळे कॉलेजमध्ये जाणेच अशक्य झाले. पावसाळ्यात चिखलाने माखलेले कपडे पाहीले की तूमची आठवण येई. किती कळवळून मला तूम्ही स्वच्छता, कपडे धुण्यासाठी होणारे कष्ट याबाबत मला समजावण्याचा प्रयत्न केला होता. मला परीस्थितीने शिकवले. मला बहीण झाली आईचे सिझेरीन झाले मग मी घरातील सांगकामी झाली व माझी बहिण पापाची परी झाली. माझे कॉलेजमध्ये जाणे बंद झाले. मला व भावाला काही घ्यायचे म्हणजे बाबांकडे पैसेच नसायचे. भाऊ धंद्यातील पैसे न सांगता घेतो असा आरोप लावला खराखोटा भाऊ व देव जाणे. बाबांनी भावाला त्यांच्या मित्राकडे रत्नागिरी येथे पाठवले. माझा अठरावा वाढदिवस कोणाच्या लक्षात ही राहीला नाही. माझा नवरा आमच्या बिल्डिंगमध्येच राहत होता. पाच वर्षापुर्वी त्याच्या लग्नाच्या हळदीत, वरातीत आम्ही सगळे नाचलो होतो. त्याची आई व माझी खरी आई दोघेही बाजारात एकत्र जात. लग्नानंतर औषधोपचारानंतर तर गरोदर राहिली पण बाळांतपणात ती मुलाला जन्म देवून मेली. ते बाळ रडताना माझा जीव तूटू लागला. मी मोठी होते तरी आईचा विरह सहन करू शकत नाही ते बाळ कसे करेल हा विचार आला व माझा स्वार्थ ही जागा झाला. आता ना माझे शिक्षण चालू होते ना माझ्या शिक्षणाची काळजी होती. आज जे शिक्षणाबाबत झाले ते लग्नाबाबत ही घडू शकेल. फक्त बारावीच्या शिक्षणावर चांगली नोकरी मिळेल ही आशा नव्हती. नोकरी मिळाली तरी वेळेवर घरून निघू शकेन ह्याची खात्री नव्हती. किंबहुना मला नोकरी करूच देणार नाहीत हे मला जाणवत होते. मला आमच्या दुकानात नवीन आई जाऊच देत नसे. जर मी तो धंदा बळकावून बसेन तर ही शंका असेल. नक्की माहीत नाही. मी माझ्या सासूबाईंना सांगितले 'मी तूमच्या मुलाबरोबर लग्न करीन, मी बाळाला सांभाळेल'. त्या बाळासाठी त्यांना देखभालीसाठी कोणी तरी पाहीजेच होते. माझा नवरा मला म्हणाला 'आई होणे वाटते तेवढे सोपे नाही डॉली'. ‌मी म्हणाले, 'माहीत आहे, चुकेन ही, तेव्हा मला माझ्या सावत्र आई ची आठवण करून द्या. आता बाळाला जितकी आई हवी तेवढीच मला त्या घरातून सुटकाची. तूम्हाला मी बायको म्हणून नको असेल तर बाळाची दाई म्हणून ठेवा महीन्याला पगार द्या. पण माझी सुटका करा.'. सासूबाई माझ्या बाबांकडे लग्नाबाबत बोलले. बाबांनी नकार दिला. पण मी म्हणाले 'मला हे लग्न मान्य आहे. मी लग्न करणार'. बाबा म्हणाले 'तूला माहीत आहे किती मोठा आहे तो?'. मी म्हणाले 'बाबा किती शिकलेला आहे ते ही पहा. जरा वयाने मोठा असेल पण आपल्या पाहाण्यातला, मी ही त्यांच्या पाहाण्यातली.' मला वाटले एकाच इमारतीत राहील्याने माझे लक्ष भावाकडे राहील. पण बाबांनी अट ठेवली 'नेसत्या कपड्याने जा.' बाबा म्हणाले 'मला रोज तूला पाहायचा त्रास होईल मी घर विकतो दुसरीकडे जातो'. माझी सासू म्हणाली 'तूम्ही का घर विकता. वेळ द्या आम्हीच हे घर विकतो व नवीन घरात सुनेला नेतो'. माझ्या सासूबाईंनी म्हटल्याप्रमाणे एका महिन्यात ठाण्यात नवीन घर भाड्याने घेतले मला नेसत्या कपड्याने ये म्हणून सांगितले. माझ्या आईने ती जिवंत असताना माझ्यासाठी सोन्याची चैन, बांगड्या घेतल्या होत्या त्या ही मला दिल्या नाहीत, मी मागितले नाही. आता आम्ही मोठे घर घेतले. काकी, मी माझी नवीन आईच्या तावडीतून सुटका करून घेतली. मला सुटका करण्यासाठी ह्या कान्हाची व सासूबाईंची मदत झाली. कान्हा मलाच आई म्हणतो. त्यांच्या खर्‍या आईचे नाव 'सुंदरी' होते. मी लग्नानंतर माझे नाव सुंदरी बदलून घेतले.‌ पुर्वी पप्पा/ बाबा आमच्या खर्‍या आईचे काहीचं ऐकत नसे. घरात आल्या आल्या मी दिसली नाही की त्यांना चैन पडत नसे. डॉली, डॉली, डॉली सतत चाले. आता बदलेले बाबा नवीन आईचा एकही शब्द ते पाडत नाही, ती म्हणेल तसे वागतात, त्यात चुक नाही. पण मी त्यांना डोळ्यासमोर ही नको हे ऐकून फार वाईट वाटले. नशीबाने मी खेळलेला डाव सफल झाला. माझा नवरा, माझे सासू सासरे माझी काळजी घेतात, मला जपतात. माझ्या आईचे मत होते प्रत्येकाला थोडेफार घरचे काम यावे हे मला आता पटतंय. घरचे काम करणे कमीपणाचे बिलकुल नाही हे पटलंय. एक जाणवते फक्त डीग्री मिळवून, पैसे कमवून मी सुखी नसते झाले. मी पुर्णवेळ गृहीणी झाले. नवरा, सासू सासरे म्हणतात काही शिकायचे तर शीक, थोडे स्वावलंबी असावे. मी कान्ह्याला सांभाळून ब्युटी पार्लरचा कोर्स पूर्ण शिकले आहे. लवकरच घरातच स्वतःचा ब्युटी पार्लर काढणार आहे. मला माहेर पुर्णपणे बंद आहे. भाऊ कधीतरी येऊन भेटून जातो. त्याच्यासाठी काहीतरी करावेसे वाटते. माझा नवरा ही तयार आहे. पण तोच म्हणतो 'ताई वेळ आली तर पहीली मदत तूझ्याकडेच मागेन'. त्याचा तो प्रयत्न करत असताना उगाच त्याला आमच्यावर विसंबून नाही ठेवणार. डॉलीचे सुंदरीत बदलणे मला आवडले. उमा योगेश्वर कामत टिप: माझ्या ओळखीच्या अनेक मैत्रिणींच्या त्या कश्या व का बदलल्या अगदी १०० सत्यकथा किंवा व्यथा शब्दांकन माझे लिहायचे ठरवले आहे.