*پژوهش و ترجمه در عصر هوش مصنوعی؛ از بازآفرینی اندیشه به زبان دیگر تا توهم ماشینی دانستن* ✍️علیرضا رعنائی 🔴 در روزگاری که هوش مصنوعی، هر متنی را ترجمه می‌کند، و برای هر سوال پژوهشی، پاسخی دارد، چندان نباید سخت گرفت بر آنان که می‌پندارند دیگر نه ترجمه ضرورتی دارد و نه به پژوهش‌گران با جدّ و جهد بسیار، نیازی است. اما آیا واقعاً چنین است؟ اگر قول مرحوم سید جواد طباطبایی که می‌گفت مترجمان ما دیکشنری‌مآب هستند و با صرف رجوع به فرهنگ لغات خود را مترجم نامیده‌اند، بپذیریم، شاید این گمان تقویت شود. اما ترجمه چیزی فراتر از جایگزینی واژه‌ها، و پژوهش چیزی فراتر از فعالیت چارچوب‌مند دانشگاهی است. ترجمه در اصل به معنای «بازآفرینی» اثر در سنت فکری و سپهر زبانی دیگر است؛ یعنی وقتی اندیشۀ هایک، فریدمن یا کینز را به پارسی برمی‌گردانیم، باید بپرسیم: «اگر هایک و فریدمن و کینز می‌خواستند به پارسی بنویسند یا سخن برانند، چگونه می‌نوشتند یا می‌گفتند؟». و پژوهش، دردمندی و حقیقت‌طلبی است. 🟢 *کوتاه‌مدت: هیجان، بلندمدت: تخصص و ایده‌محوری.* در کوتاه‌مدت، شاید بسیاری با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی شروع به ترجمه و نوشتن متن بکنند و بگویند «کار آسان شد!»، بالاخص افرادی که تا پیش از این در ترجمه و نوشتن ضعف داشته‌اند، اغلب چنین گمانی دارند. اما در بلندمدت، اتفاقاً ماهیت تخصصی و دشوار ترجمه و پژوهش آشکارتر می‌شود. چرا که فهم عمیق متن و بازآفرینی آن در ساحت زبانی اندیشه‌ای یک سنت فکری دیگر، تنها جایگزینی واژه‌ها نیست، بلکه تلاشی برای نزدیک‌کردن و پیوند دادن ذهن و زبان دو سنت فکری به یکدیگر است. 🟠 *همگرایی مهارت‌ها و فرصت بهره‌مندی هوشمندانه* هوش مصنوعی به‌نوعی مهارت‌های پایه را همگرا می‌کند و باعث می‌شود در سطح عمومی همه بتوانند از آن استفاده کنند. هنر اصلی اینجاست که از این ابزار به شکل هوشمندانه و در جهت تعمیق تخصص خود بهره ببریم. یعنی همان‌طور که یک صنعتگر حرفه‌ای از ابزارها برای سرعت‌دادن و ارتقای کیفیت کارش استفاده می‌کند، متفکران و اهل اندیشه نیز باید فن بهره‌مندی از هوش مصنوعی را بیاموزند، نه اینکه با بساطت عمیق خویش، رسالت اصلی اندیشه‌ورزی را فراموش کنند. 🔺️ *هوش مصنوعی؛ دشمن یا محرک خلاقیت؟* نباید از یاد ببریم که هوش مصنوعی می‌تواند دشمن خلاقیت نیز باشد. در واقع اگر استفاده از آن به کپی‌برداری و پاسخ‌های آماده محدود باشد، قدرت تحلیل و خلاقیت فردی تضعیف خواهد شد. اما باید در نظر داشت که «نحوۀ بهره‌مندی» از هوش مصنوعی، خود یک هنر و مهارت خاص است و هرگز نباید اصالت فکر و خلاقیت انسانی فدا شود. 🔵 *کژگزینی و کژمنشی* در اینکه هوش مصنوعی دستیار پژوهشی و ابزاری بسیار توانمند است شکی نیست. حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که ترجمه و پژوهش با هوش مصنوعی بسیار سهل‌تر از گذشته شده است، اما آیا جهت و مسیر بهره‌مندی از این ابزار به‌صورت خودکار از پیش تعیین شده است؟ یا ما به‌عنوان کاربران هوش مصنوعی تعیین می‌کنیم در چه جهتی از آن استفاده کنیم؟ مطالب زرد و لاطائلات را بیاموزیم؟ یا از آن در راستای فهم عمیق مطالب راه‌گشا استفاده می‌کنیم؟ 🟣 *نتیجه‌گیری: تخیل خلاق اصل است.* بنابراین به نظر می‌رسد رسالت ترجمه و اندیشه‌ورزی نه‌تنها به پایان راه نرسیده، بلکه امروز بیش از گذشته به متخصصانی نیاز دارد که بتوانند یک اندیشه را در زبان و فرهنگی دیگر «بازآفرینی» کنند. هوش مصنوعی در این مسیر ابزار ارزشمندی است؛ مشروط بر اینکه به جای اتکا و وابستگی محض، از آن به‌عنوان مکملی برای خلاقیت و دانش عمیق استفاده کنیم. همگرایی و هم‌سطح شدن مهارت‌ها، معیاری عمومی را می‌سازد که همگنان شبیه یکدیگر شوند اما آنچه تفاوت‌ها را رقم می‌زند نه ابزار در دسترس، بلکه تولید ایده و تقویت قوه تخیل خلاق است. https://t.me/economia_politica_iran https://whatsapp.com/channel/0029Vb1B01oDDmFdK9aMFo0Q https://eitaa.com/economia_politica_iran