Başkan Trump ile birlikte Amerikan dış politikasında bir şey deneniyor. Bu zamana kadara denenenlerden çok farklı. Buna komprime bir ifade ile Yap Gör Değerlendir (YGD) diyebiliriz. Uygulama şu şekilde olacak gibi görünüyor. YAP Başkanın aklına bir şey geliyor ve ağzından çıkıyor. Ekip de hemen onu uyguluyor. Efendim, mefendim, şöyle olur böyle olur, o ne der bu ne yapar vs. yok. Hemen yapıyorlar. GÖR Yapılan işin sonucu ortaya çıkıyor. Ne olduğu veya ne olmadığı görülüyor. Karşı tarafın kartları açılıyor. DEĞERLENDİR Ortaya çıkan sonuçlar, başkan ve ülkesi adına değerlendiriliyor. Hangisi sonuçları ile daha itibarlı ise o uygulama üzerinden olay geliştiriliyor. O, uygulama ülkenin ana politika metnini oluşturuyor. Bu uygulama bir bakıma iyi. Hani derler ya “denemeden bilemezsin”, işte onun gibi bir şey! Size en saçma gelen bir şeyi, uygun bir şekilde takdim edip deniyorsunuz. Eğer sonuçlar iyi ise ne âlâ, oradan devam edersiniz. Değil ise anında törnistan edersiniz. Uygulama masrafları heba olmuş olur. Ama gerçek bir deney tecrübesi edinmiş olursunuz. Bakınız Trump’ın YGD’leri; Kanada 51. Eyaletimiz olsun. Grönland’ı bize satın. Panama Kanalı'na el koyalım. Meksika ve Kanada’ya %25 gümrük vergisi, Çin’e %15. Suudi Arabistan, Amerika’da 1 trilyon dolarlık yatırım yapsın… Evet, çılgınca. Saçma da diyebilirsiniz. Ama hangisi tutarsa getirisi çok büyük! Bakınız, Suudi Arabistan Amerika’da 600 milyar dolarlık yatırım yapmayı kabul etti bile! Kanada’da 51. Eyalet olalım diyenlerin sayısı da az değil. Dahası; Meksika, sınırı korumaya 10 bin asker yollayacağız, Kanada, uyuşturucuyla savaşa $1,3 milyar ayıracağız, deyince, Trump tarifeleri 1 ay erteledi. Kısacası, çok farklı bir politika seti oluşturuluyor. Klasik yaklaşımlarla bu gelişmeleri anlayamayız. Peki, bunlardan bize ne? Bambaşka bir dünyaya doğru ilerliyoruz. Önce tartışalım, değerlendirelim, simülasyon yapalım sonra karar veririz, diyecek zamanlar geride kaldı. YGD, önce yap sonra gör en sonunda da sonuçları değerlendirirsin. Durum budur. Bu bir “hızlanma” dönemidir. Çok süratli ve çok büyük kararlar alma dönemi. Hani “Nefes” filminde bir replik vardı; uyursan ölürsün, diye. Şimdi bu dönemde de yavaşlarsan kaybedersin, demek gerekir. Son bir YGD örneğini de şöyle vereyim. Diyelim ki Başkan Trump, İsrail’in de gazıyla, YPG ve Rum/Yunan’a Türkiye’ye girin ve şu toprakları alın dedi. Bunu “Yap”ın dedi. Buna mukabil Türkiye de muhteşem bir direnç gösterdi. Trump bunu çok net bir şekilde “Gör”dü. Sonra da hızla durumu “Değerlendir”di ve kendi çocuklarına çekilin, dedi. Peki, ya sonra? O zaman ne olacak? Onu da siz düşünün… Prof.dr. Mete GÜNDOĞAN