
هنر عشق | حمید طاهری
February 9, 2025 at 08:05 PM
لیدی کانوی، زنی فیلسوف در عصر فرمانروایی مردان
فلسفه از دیرباز تا دهههای اخیر، ذهنمشغولی مردانه به شمار میرفته است. با آنکه اکنون زنان به طرز بیسابقهای به دپارتمانهای فلسفه راه یافتهاند، هنوز زنی در مرتبهی فلسفی هانا آرنت در تاریخ فلسفه به دشواری میتوان سراغ کرد.
در این میان، اَن کانوی، فیلسوف و متأله بریتانیایی قرن هفدهم میلادی از هر نظر یک استثناست.
قرن هفدهم، عصر مردسالاری مطلق بود و تصور نقشی برای زن جز مادر و همسر به ندرت از خیال کسی میگذشت. اَن کانوی در آموختن فلسفه و الهیات کامیاب برآمد و بر تعالیم قبالا احاطه یافت، و رسالهای در نقد دکارت، هابز و اسپینوزا نوشت که او را سرآمد حلقهی کوچک زنان فرهیختهی دوران خود ساخت.
به جبر زمانه، با معلم خانگی درس خواند، اما از نامههای او عطش سیرابناشدنیاش برای مطالعه و دامنهی وسیع موضوعات مورد کنجکاویاش پیداست. معلم و دوستی داشت به نام هنری مور که شیفتهی آراء دکارت بود. مکاتبات میان لیدی کانوی و مور نشان میدهد که این زن چه اندازه از ذهنی نقاد برخوردار بوده و حتی ابهت فیلسوفان بزرگ روزگارش نیز نتوانسته حجاب دیدهی سنجشگر و فلسفهورز او گردد.
مور که استادی مسلم بود، تدریس دکارت را نه با کتاب آسانیابتر او، تأملات در فلسفهی اولی یا گفتار در روش کاربرد عقل که با کتابِ دشوارتر «اصول فلسفه» (Principia philosophie) آغاز کرد و از اندیشیدن منطقی و روشن لیدی کانوی به شگفت آمد و جایی اذعان داشت که او از »سرعت ذهن و عمق فهمی بینظیر» برخوردار است.
جای آن است که جستاری بهنجار دربارهی اندیشههای او به فارسی تألیف شود و در کنار آن برگردان پاکیزهای از رسالهی وی با عنوان «اصول فلسفهی اَقدَم و مدرن» نیز به زبان فارسی دسترس گردد.
Anne Conway, The Principles of the Most Ancient and Modern Philosophy, Cambridge University Press, 1996