*🌱تفویض #صفات_باریتعالی در کلام مبارک صلحاء* ❇️قسمت ⚡️28⚡️ *📌تفویض سلفیان و تفویض سلف* *1️⃣🖊محور اول: تعریف تفویض* ▫️تفویض در زبان عربی به معنای بازگرداندن یک چیز به دیگری و حاکم گرداندنش در آن است. و تفویض امر به الله، یعنی بازگردادن آن امر به سوی او. و تفویض نص نزد علمای اصولِ دین، یعنی خودداری از فرو رفتن در تفسیر آن نص و بازگردادنِ علمِ به معنای آن به سوی الله متعال. *👈و معنای تفویض #نصوص_متشابه در نزد علمای اشاعره به این شکل است که می‌گویند مذهب سلف دربارهٔ این نصوص بر سه رکن استوار است:* [1]🖊واجب است ایمان داشت که نصوص متشابه همانند نصوص محکم از جانب الله متعال به رسولش وحی شده است، چنانکه الله متعال می‌فرماید: (والراسخون في العلم يقولون آمنا به كل من عند ربنا)؛ یعنی هم محکم و هم متشابه وحی از طرف پروردگارمان است. [2]🖊ظاهر این نصوص #متشابه در صورتی که موهم مشابهت الله با خلقش باشد، پس آن ظاهر، مراد و خواستهٔ خداوند نبوده است، و باید آن نصوص متشابه را به نصوص محکم ارجاع داد همانند این فرمودهٔ محکم الله متعال: (ليس كمثله شيء). [3]🖊معنایی که الله متعال از آن نص متشابه اراده داشته است را باید به الله متعال ارجاع داد و باید از خوض و فرو رفتن در آن نص و بحث و گفتگو دربارهٔ تفسیر آن خودداری کرد، و باید در کنار اسم الله در این فرموده‌اش: (وما يعلم تاويله إلا الله)؛ توقف کرد و لفظ "تاویل"  که در آیه آمده است را باید بر این حمل کرد که مقصود از آن، معنایی است که مراد الله متعال بوده است. *💢این سه رکنی که گفته شد در عمدة المريد لجوهرة التوحيد، المسمى الشرح الكبير چنین آمده است:* «فعلى طريق السلف يجب أن يعتقد أن هذه النصوص من عند الله تعالى، وأن هذا الظاهر المدلول لها محال على الله تعالى، وأن المعنى المقصود منها لم يعلمه إلا الله تعالى». 🖊ترجمه: «بنابر طریقهٔ سلف، واجب است که معتقد بود این نصوص از نزد الله متعال آمده است، و ظاهر این نصوص بر الله متعال محال است و معنایی که خداوند از این نصوص متشابه قصد داشته است را جز الله متعال هیچ کس نمی‌داند». 📕عمدة المريد لجوهرة التوحيد، المسمى الشرح الكبير ج2 ص630 *💢و امام فخرالدین رازی رحمه الله در أساس التقدیس می‌گوید:* «الفصل الرابع في تقرير مذهب السلف، حاصل هذا المذهب: أن هذه المتشابهات يجب القطع فيها بأن مراد الله تعالى منها شيء غير ظاهرها، ثم يجب تفويض معناها إلى الله تعالى، ولا يجوز الخوض في تفسيرها». 🖊ترجمه: «فصل چهارم: تقریر مذهب سلف: حاصل این مذهب این است که واجب است بطور قطع اعتقاد داشت که مراد الله متعال از این نصوص متشابه چیزی غیر از ظاهر آنها بوده است، سپس واجب است که معنای آن نصوص را به الله متعال تفویض نمود و خوض و فرورفتن در تفسیر این نصوص جایز نیست». 📗أساس التقديس، ص: 333. *💢و شیخ محمد محي الدين عبد الحمید نیز در تعریف تفویض همین فهم را از مذهب سلف داشته و می‌گوید:* «والمراد من التفويض: صرف اللفظ عن ظاهره، مع عدم التعرض لبيان المعنى المراد منه، بل يترك ويفوض علمه إلى الله تعالى». 🖊ترجمه: «مراد از تفویض: صرف و برگرداندن لفظ از ظاهرش همراه با خودداری از بیان معنایی که مراد بوده است می‌باشد، و بلکه معنایش ترک می‌شود و علم به آن به الله متعال تفویض می‌شود». 📘محمد محي الدين عبد الحميد، "النظام الفريد بتحقيق جوهرة التوحيد، المطبوع بهامش شرح جوهرة التوحيد، المسمى: إتحاف المريد بجوهرة التوحيد، ص129 للشيخ عبد السلام بن إبراهيم اللقاني المالكي، ط. مطبعة السعادة بمصر، الطبعة.2، (1375هـ/1955م)، 🔍و با اینکه تفویض طبق این معنایی که گذشت مختص به #اشاعره نیست منتها چون یکی از دو مسلک آنها در تعامل با نصوص موهم تشبیه، مسلک تفویض است، برای همین باعث شده که یکی از طعنه‌های سلفیان به مذهب اشعری، اعتقاد به تفویض طبق معنای فوق باشد و مسلک تفویض را وجهی از تعطیل صفات توسط اشاعره بدانند و سلفیان انکار می‌کنند که تفویض سلف، تفویض معنای نصوص صفات متشابه باشد. *💥#سلفیان تفویض را بر دو بخش قرار داده‌اند:* *[1]🖊 تفویض معنا:* یعنی تفویض معنای نص به الله عز وجل و تبرئ از توانایی بر درک مراد شارع از آن، همراه با اعتقاد به اینکه ظاهر آن مراد نمی‌باشد. و این نوع تفویض نزد سلفیان از فاسد ترین مذاهب و دورترینشان از مذهب سلف است. چون می‌گویند برطبق این مذهب باید بهترین این امت را جاهل پنداشت و چنین پنداشت که آنان چیزی را می‌خواندند که معنایش را نمی‌دانستند، و بلکه متهم ن۳مودن رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به جهل در بزرگ‌ترین اصول دین است یعنی شناخت الله سبحان و اوصاف کمالی که مستحقش است! *💢چنانکه در الإعلام بمخالفات الموافقات والاعتصام، آمده است:* «من أفسد المذاهب وأبعدها عن مذهب السلف، إذ فيه تجهيل لخير الأمة وأنهم كانوا يقرأون ما لا يفهمون معناه، بل إن فيه رميا للرسول صلى الله عليه وسلم بالجهل في أعظم أصول الدين؛ وهو معرفة الله سبحانه، وما يستحقه من أوصاف الكمال». 📘الإعلام بمخالفات الموافقات والاعتصام شیخ ناصر بن حمد فهد ص26 *[2]🖊تفویض #کیفیت: یعنی ایمان به #معنای_صفات و تفویض #کیفیات و حقایق آن به الله متعال.* 📌بنگر به ابن البصير الشنقيطي، "تنبيه الخلف الحاضر على أن تفويض السلف لا ينافي الإجراء على الظواهر،ص159 📙 ط. دار ابن حزم، بيروت، الطبعة.2، (1421هـ/2000م)، 🔥می‌گویند معنای حقیقی صفات معلوم است اما کیفیات آن مجهول است و لذا باید به معنای ظاهر نص اقرار کرد و کیفیت آن را به الله متعال واگذار کرد و این نوع تفویض که آن را #تفویض_کیفیت می‌نامند در نزد آنان همان مذهب سلف می‌باشد و نسبت دادن تفویض معنا به سلف را جایز نمی‌دانند. *💢و می‌گویند:* «فمن ادعى أن الصحابة لا يعرفون معاني صفات الله ونعوته، ونسب إليهم الجهل بها وترْكَ البحث عن معانيها، فقد أعظم عليهم الفرية». 🖊ترجمه: «هرکس ادعا کند که صحابه معنای صفات و ویژگی‌های الله را نمی‌دانستند و جهل به معنا و ویژگی‌های الله و خودداری از بحث و گفتگو دربارهٔ معانی صفات را به آنان نسبت بدهد پس دروغ بسیار بزرگی بر آنان بسته است». 📕 الأشاعرة في ميزان أهل السنة والجماعة، ص: 166. *✴️پس تفویض سلف در نزد سلفیان، کیفی است نه معنایی.* *2️⃣🖊محور دوم: تفویض بین سلفیان و سلف* اگر #تأویل نص متشابه -که ظاهرش نسبت داده شدن چیزی به الله سبحان باشد که لایق به او نیست- ضرورتی باشد که #تنزیه اقتضا نماید، پس تفویض اصل است و به آن رجوع می‌شود و تفویض همان مذهب سلف صالح از صحابه و تابعین و تبع تابعین است. منتها آن نوع از تفویضی که سلف به آن پایبند بودند به چه صورت بود؟ آیا تفویضی که ابن تیمیه و پیروانش از متاخرین حنابله و سلفیان معاصر بر آن هستند همان تفویضی است که سلف صالح بر آن بودند؟ 💡محققان معاصر از اشاعره و غیر آنان در این مساله بحث و تحقیق کرده‌اند و تا جایی که اطلاع دارم قوی ترینشان برای محقق یمنی دکتر سیف بن علی العصری است در کتابش به نام: *▪️«القول التمام بإثبات التفويض مذهبا للسلف الكرام»▪️* که تحقیقی مفصل و گسترده است و در آن نقل قول‌هایی از امامان سلف و علمای خلف جمع آوری کرده که بطور قطع ثابت می‌کند که مذهب سلف در این باب بطور کامل متفاوت است با آنچه #ابن_تیمیه و مقلدانش از متاخرین #حنابله بر آن رفته‌اند، اینکه تفویض را به کیفی و معنایی تفسیم کرده‌اند و #تفویض_کیفی را به سلف نسبت داد‌ه‌اند و سلف را از تفویض معنایی مبرا کرده‌اند. ✔️و قوی‌ترین دلایلی که محقق مذکور به آن استناد کرده برای بیان اینکه تفویض معانی نصوص متشابه به الله متعال و خودداری از تفسیر کردن آنها همان مذهب سلف بوده است دو مورد است: *⭕️دلیل اول:* ◽️از امامان سلف فراوان روایت شده که آنان خودشان از #تفسیر_نصوص_متشابه خودداری کرده‌اند و دیگران را نیز از تفسیر آن نهی کرده‌اند، و به خواندن آن نصوص همانطوری که آمده است بدون کیف و بدون معنا امر کرده‌اند و تاکید کرده‌اند که تفسیر این نصوص همان قرائت کردنشان است. و از صریح‌ترین اقوال سلف در این باره چنین است: *[1]🖊 امام الذهبی رحمه الله در کتاب #العلو با سندش از عباس الدوری روایت کرده:* «سمعت يحيى بن معين يقول: شهدت زكرياء بن عدي سأل وكيعا؛ فقال: "يا أبا سفيان هذه الأحاديث؛ مثل حديث الكرسي موضع القدمين، ونحو هذا؛ فقال: كان إسماعيل بن أبي خالد والثوري ومسعر👈 يروون هذه الأحاديث، لا يفسرون منها شيئا».👉 🖊ترجمه: «شنیدم یحیی بن معین می‌گفت: زکریا بن عدی را دیدم که از وکیع سوال پرسید و گفت: ای ابو سفیان این احادیث مثل حدیث کرسی موضع قدمین است و نحو این احادیث چگونه هستند؟ وکیع پاسخ داد: اسماعیل بن أبي خالد و الثوری و مسعر این احادیث را روایت می‌کردند و چیزی از این احادیث را تفسیر نمی‌کردند». 📙 العلو للعلي الغفار، ص 146. ✅️ آلبانی می‌گوید: "رواه المصنف بإسناده عن يحيى، وهو صحيح. مختصر العلو للعلي العظيم للذهبي ص 150. ▫️ط. المكتب الإسلامي، الطبعة.2، (1412هـ/1991م)، *[2]🖊 امام الذهبی رحمه الله به نقل از ابن عدي از حبیب بن أبي حبیب ذکر کرده که گفت:* «حدثني مالك، قال: "يتنزل ربنا -تبارك وتعالى- أمره، فأما هو، فدائم لا يزول...، قلت [أي الذهبي]: لا أعرف صالحا، وحبيب مشهور، والمحفوظ عن مالك -رحمه الله- رواية الوليد بن مسلم، أنه سأله عن أحاديث الصفات، فقال: أمرها كما جاءت، بلا تفسير». 🖊ترجمه: «مالک برایم تعریف کرد گفت: این امر الله تبارک و تعالی است که نازل می‌شود، اما خود او، پس او دائم و لا یزول است... می‌گویم (یعنی ذهبی می‌گوید) صالح را نمی‌شناسم و حبیب مشهور است، آنچه از مالک رحمه الله محفوظ است، روایت الولید بن مسلم است که او از احادیث صفات از مالک سوال کرد و مالک گفت: همانطور که آمده‌اند آن را بخوان و رد شو بدون تفسیر کردنشان». 📗سير أعلام النبلاء ج15 ص105 *[3]🖊 امام البیهقی رحمه الله در الأسماء والصفات از احمد بن أبي الحواری تخریج کرده که گفت:* «سمعت سفيان بن عيينة، يقول: كل ما وصف الله تعالى من نفسه في كتابه فتفسيره تلاوته، والسكوت عليه». 🖊ترجمه: «شنیدم سفیان بن عیینه می‌گفت: هر آنچه که الله متعال از خودش در کتابش توصیف کرده است، پس تفسیر آن، تلاوت کردنش و سکوت بر آن است». 📕الأسماء والصفات ج2 ص307 *✅️ و اسناد این روایت صحیح است چنانکه حافظ ابن حجر می‌گوید:* «وأسند البيهقي بسند صحيح عن أحمد بن أبي الحواري، عن سفيان بن عيينة؛ قال:...[و روایت را ذکر می‌کند]». 📙 فتح الباري ج13 ص498 *[4]🖊 و با سند امام البیهقی رحمه الله طریق اسحاق بن موسی الأنصاری تخریج کرده که گفت:* «سمعت سفيان بن عيينة يقول: ما وصف الله تبارك وتعالى به نفسه في كتابه فقراءته تفسيره، ليس لأحد أن يفسره بالعربية ولا بالفارسية». 🖊ترجمه: «شنیدم سفیان بن عیینه می‌گفت: آنچه الله تبارک و تعالی خودش را در کتابش با آن توصیف کرده است، پس قرائت کردن آن، همان تفسیر کردنش است؛ هیچ کس حق ندارد که آن را به عربی یا فارسی تفسیر کند». 📗فتح الباري ج13 ص498 *[5] 🖊 امام ابو القاسم اللالکائی رحمه الله می‌گوید:* «أخبرنا أحمد بن محمد بن الجراح ومحمد بن مخلد؛ قالا: ثنا عباس بن محمد الدوري، قال: سمعت أبا عبيد القاسم بن سلام - وذكر عنده هذه الأحاديث: (ضحك ربنا عز و جل من قنوط عباده وقرب غيره)، و(الكرسي موضع القدمين)، و(أن جهنم لا تمتلىء فيضع ربك قدمه فيها)، وأشباه هذه الأحاديث -؛ فقال أبو عبيد: هذه الأحاديث عندنا حق، يرويها الثقات بعضهم عن بعض، إلا أنا إذا سئلنا عن تفسيرها، قلنا: 👈ما أدركنا أحدا يفسر منها شيئا، ونحن لا نفسر منها شيئا، نصدق بها ونسكت».👉 🖊ترجمه: «احمد بن محمد بن الجراح و محمد بن مخلد به ما خبر دادند گفتند: عباس بن محمد الدوری گفت شنیدم نزد ابا عبید القاسم بن سلام این احادیث یاد شد: (ضحك ربنا عز وجل من قنوط عباده وقرب غيره)، و (الكرسي موضع القدمين)، و (أن جهنم لا تمتلىء فيضع ربك قدمه فيها)، ابو عبید القاسم بن سلام گفت: این احادیث نزد ما حق هستند و راویان مورد اعتماد، آن را از یکدیگر روایت کرده‌اند، جز اینکه اگر از تفسیر این احادیث از ما سوال شود می‌گوییم که ما کسی را ندیدیم که چیزی از این احادیث را تفسیر نماید و ما نیز چیزی از این احادیث را تفسیر نمی‌کنیم، آن را تصدیق می‌کنیم و سکوت می‌کنیم». 📔 شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة ج1 ص443 ✔️ ط. دار البصيرة، الإسكندرية، ودار الآثار، صنعاء، (بدون تاريخ) *[6]🖊 امام موفق الدین ابن قدامه رحمه الله می‌گوید:* «قال الإمام أبو عبد الله أحمد بن محمد بن حنبل رضي الله عنه في قول النبي صلى الله عليه وسلم: "إن الله ينزل إلى سماء الدنيا"، و"وإن الله يرى في القيامة"، وما أشبه هذه الأحاديث: نؤمن بها ونصدق بها؛👈 لا كيف ولا معنى👉، ولا نرد شيئا منها». 🖊ترجمه: «امام احمد بن حنبل رضی الله عنه دربارۀ این فرمودۀ پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم "خداوند به آسمان دنیا نازل می‌شود" و " خداوند در قیامت دیده می‌شود" و دیگر احادیث شبیه به این می‌گوید: به آن ایمان می‌آوریم و تصدیقش می‌کنیم👈 بدون اینکه برایش کیفیت و معنایی قرار بدهیم👉 و چیزی از این احادیث را رد نمی‌کنیم». 📘 لمعة الاعتقاد الهادي إلى سبيل الرشاد، مع شرح ابن عثيمين، تحقيق: أشرف عبد المقصود ص35 ✔️ط. أضواء السلف، الرياض، (1415هـ/1995م) *[7] 🖊 ابوالعباس احمد بن عمر بن سریج می‌گوید:* «وقد صح عن جميع أهل الديانة والسنة إلى زماننا أن جميع الآي والأخبار الصادقة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم يجب على المسلمين الإيمان بكل واحد منه كما ورد،👈 وأن السؤال عن معانيها بدعة والجواب كفر وزندقة».👉 🖊ترجمه: «تمام اهل دیانت و سنت تا به زمان ما بر این اعتقاد بوده‌اند که بر تمام مسلمانان واجب است که به همۀ آیات قرآن و اخبار صادقه از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم (دربارۀ صفات الله متعال) ایمان داشت، و👈 سوال پرسیدن از معنای آنها بدعت است و پاسخ دادن به آن سوال نیز کفر و زندقه است».👉 📙العلو للعلي الغفار ص208. *🌘و موفق الدین ابن قدامه و شمس الدین الذهبی از علمای متاخری هستند که به وجوب تفویض معانی نصوص متشابه تصریح کرده‌اند.* *[8]🖊 امام موفق الدین ابن قدامه رحمه الله می‌گوید:* «وكل ما جاء في القرآن أو صح عن المصطفى عليه السلام من صفات الرحمن وجب الإيمان به، وتلقيه بالتسليم والقبول، وترك التعرض له بالرد والتأويل، والتشبيه والتمثيل، 👈وما أشكل من ذلك وجب إثباته لفظاً، وترك التعرض لمعناه، ونرد علمه إلى قائله».👉 🖊ترجمه: «دربارۀ صفات رحمان هر چیزی که در قرآن آمده باشد یا از حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم به صحت رسیده باشد، پس ایمان به آن واجب است و باید در برابرش تسلیم شد و آن را قبول کرد و نباید آن را رد یا تاویل یا تشبیه یا تمثیل کرد، و👈 الفاظی که در آن مشکل داشتیم واجب است که لفظ آن را ثابت کنیم و از معنا کردن آن خودداری کنیم و علم به آن را به گوینده‌اش بازگردانیم».👉 📕لمعة الاعتقاد الهادي إلى سبيل الرشاد، مع شرح ابن عثيمين، تحقيق: أشرف عبد المقصود ص31 ✔️ ط. أضواء السلف، الرياض، (1415هـ/1995م) *[9]🖊 امام الذهبی رحمه الله در سیر اعلام النبلاء از ابن القاسم ذکر کرده که گفت:* «سألت مالكا عمن حدث بالحديث؛ الذين قالوا: "إن الله خلق آدم على صورته"، والحديث الذي جاء: "إن الله يكشف عن ساقه"، "وأنه يدخل يده في جهنم حتى يخرج من أراد"؛ فأنكر مالك ذلك إنكارا شديدا، ونهى أن يحدث بها أحد... قلت: أنكر الإمام ذلك، لأنه لم يثبت عنده، ولا اتصل به، فهو معذور، كما أن صاحبي (الصحيحين) معذوران في إخراج ذلك - أعني: الحديث الأول والثاني - لثبوت سندهما، وأما الحديث الثالث، فلا أعرفه بهذا اللفظ،👈 فقولنا في ذلك وبابه: الإقرار، والإمرار، وتفويض معناه إلى قائله الصادق المعصوم».👉 🖊 ترجمه: «از امام مالک بن انس دربارۀ کسی که حدیث کسانی که می‌گویند: {الله، آدم را بر صورت خودش خلق کرد} و حدیثی که در آن آمده: {الله ساقش را آشکار می‌کند} و اینکه {او دستش را در جهنم داخل می‌کند تا اینکه هرکس را که بخواهد از آنجا بیرون آورد} را روایت می‌کند سوال پرسیدم. امام مالک به شدّت آن را انکار کرده و از اینکه کسی این احادیث را نقل کند نهی کرد... می‌گویم (یعنی ذهبی می‌گوید) امام مالک به این خاطر این روایات را انکار کرد چون در نزد او ثابت نشده بود و سندش به او متصل نشده بود پس او معذور است، چنانکه صاحب صحیح بخاری و صحیح مسلم بخاطر اخراج حدیث اول و دوم معذور هستند چون سند این دو حدیث نزدشان ثابت شده است. و اما حدیث دوم که آن را با این لفظ نمی‌شناسم و 👈سخن ما در این باره و در این باب: اقرار و امرار آن و تفویض معنایش به گویندۀ صادق معصومش است».👉 📗سير أعلام النبلاء: ج15 صص104 و 105 *👈اینها جمعی از امامان سلف و علمای خلف هستند و علمای دیگری نیز هستند که تصریح کرده‌اند و امر کرده‌اند که باید نصوص متشابه صفات را همانطور که آمده است خواند و از آن رد شد (إمرار کرد) و از خوض و فرو رفتن در تفسیر آن خودداری کرد و معنایش را به گوینده‌اش تفویض کرد.* ✍️دکتر الحسین بودمیع ترجمه از مجاهد دین 📥ادامه دارد.... #تفویض #اهل_تفویض #تفویض_در_کلام_علماء #تفویض_سلف_وسلفیت_معاصر #تفویض_سلفیت_نوین *🌿مجموعه "راه هدایت" جایی برای دفاع از مذاهب أهل سنت و جماعت 🌿* ▫️️کانال تلگرام "راه هدایت" https://t.me/Muddaeen_Salaf ▪️گروه واتساپ "راه هدایت" https://chat.whatsapp.com/GjUQG1BQXIU9CAA77qVmiZ ▫️کانال واتساپ "راه هدایت" https://whatsapp.com/channel/0029VaVffvNBqbrACjefPb1p *┈┈•••❈﴿ مجموعه راه هدایت ﴾❈•••┈┈*