*❓️فیصله‌‌ی تقدیر در شب قدر می‌شود یا در شب برائت؟* 🔰جواب: 🔹️در قرآن کریم آمده است: 🌸إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِين،فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ. [الدخان: آیات شماره ۳-۴] 🌱ترجمه: كه ما آن را در شبى خجسته ( یعنی شب قدر) نازل كرديم. بى گمان ما هشدار دهنده بوده ايم، در آن شب هر کار استواری فیصله و مقرّر می گردد ✔️در این آیه‌ی مبارکه مراد از "لیلة مبارکة" کدام شب است؟ رئیس المفسرین حضرت عبدالله بن عباس رضی‌ الله عنهما و همچنین قتاده، مجاهد، حسن رحمهم‌ الله و جمهور مفسرین بر این نظرند که منظور از "لیلة مبارکة" همان شب قدر است، یعنی شبی که قرآن کریم در آن نازل شد و در آن شب، تمام امور مهم مربوط به مخلوقات تعیین و مقرر می‌گردد؛ اینکه چه کسی در آن سال متولد خواهد شد، چه کسی از دنیا خواهد رفت، چه کسی چه مقدار روزی دریافت خواهد کرد و دیگر مقدرات مشخص خواهند شد. ↩️در برخی از روایات حدیثی، درباره‌ی شب برائت (پانزدهم شعبان) نیز آمده است که در آن شب، اجل‌ها و روزی‌ها نوشته می‌شوند. به همین دلیل، برخی از حضرات همچون حضرت عکرمه رحمه‌ الله و غیره ، در تفسیر این آیه "لیلة مبارکة" را به "لیلة البراءة" (شب برائت) تفسیر کرده‌اند، اما این نظر مرجوح (ضعیف) است؛ زیرا برخلاف نظر جمهور مفسرین و مخالف با نصوص ظاهری است. ✨️همچنین حافظ ابن کثیر رحمه‌ الله درباره‌ی این روایت نوشته است که این روایت مرسل است، و چنین روایتی نمی‌تواند با نصوص صریح مقابله کند. ↩️با این حال، برخی از مفسرین برای جمع میان قرآن و احادیث چنین تطبیق داده‌اند که در شب برائت، به‌ صورت اجمالی فیصله می‌شود، اما در شب قدر، احکام به‌ صورت تفصیلی صادر شده و فرشتگان برای اجرای آن‌ها مأمور می‌شوند. 👌حکیم الامّت حضرت مولانا اشرف علی تهانوی رحمه‌ الله چنین تطبیق داده‌اند که تجویز در شب برائت و نفاذ در شب قدر صورت می‌گیرد. 🔰در خطبات حکیم الامّت آمده است: 🌱"مطلب این است که تجویز (تعیین سرنوشت) در شب برائت انجام می‌شود و اجرای آن در شب قدر صورت می‌گیرد." 📕(شب مبارك ، ليلة البارك و ليلة القدر ، 377/7، ط: ادارۃ تالیفات اشرفیه) 👈برخی از علمای کرام چنین تطبیق داده‌اند که فیصله‌ها در شب پانزدهم شعبان می‌شوند، اما اجرای آن‌ها و سپردن آن به فرشتگان در شب قدر صورت می‌گیرد. 🔰در تفسیر معارف القرآن آمده است: "در کتاب روح المعانی، روایتی بدون سند از حضرت عبدالله بن عباس رضی‌الله عنهما نقل شده است که در آن آمده است: رزق، مرگ و حیات و دیگر مقدرات در شب نیمه‌ی شعبان نوشته می‌شوند، اما در شب قدر به فرشتگان سپرده می‌شوند. اگر این روایت ثابت شود، می‌توان میان دو قول (شب برائت و شب قدر) تطبیق قائل شد." 📘( سورۃ الدخان، 758/6،ط: مکتبه معارف القرآن،از مفتی شفیع عثمانی) 🔰در نظام الفتاوی آمده است: "پس مراد این است که فیصله در شب پانزدهم شعبان انجام می‌شود، اما اجرای آن و سپردن آن به فرشتگان در شب قدر صورت می‌گیرد. در این مسئله هیچ اشکالی وجود ندارد، زیرا فیصله و تعیین سرنوشت یک امر مستقل و جداگانه است، و اجرای آن نیز یک امر مستقل و متفاوت است. لذا، این دو مسئله از یکدیگر جدا هستند." 📗( کتاب العقائد و الشرک، 58/1، ط:ایفا پبلیکیشنز ،نئی دہلی) 👈برخی از مفسرین این‌ طور تطبیق داده‌اند که در شب برائت این کار آغاز می‌شود و در شب قدر پایان می‌یابد. 🔰در تفسیر عثمانی آمده است: 🌱"برخی روایات نشان می‌دهند که شب پانزدهم شعبان، که آن را شب برائت می‌گویند، ممکن است شروع و ابتدا این کار باشد و انتها و پایان آن در شب قدر باشد." 📙(سورۃ الدخان ،432/3، ط: دار الاشاعت) 🔰در تفسیر ابن کثیر آمده است: 🌱"عن الليث عن عقيل عن الزهري، أخبرني عثمان بن محمد بن المغيرة بن الأخنس قال:إن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: «تقطع الآجال من شعبان إلى شعبان حتى إن الرجل لينكح ويولد له وقد أخرج اسمه في الموتى» فهو حديث مرسل ومثله لا يعارض به النصوص." 📕(سورة الدخان، 226/7، ط:دار الكتب العلمية) 🔰در روح المعانی آمده است: 🌱"إنا أنزلناه أي الكتاب المبينالذي هو القرآن على القول المعول عليه في ليلة مباركة هي ليلة القدر على ما روي عن ابن عباس وقتادة وابن جبير ومجاهد، وابن زيد والحسن وعليه أكثر المفسرين والظواهر معهم، وقال عكرمة. وجماعة: هي ليلة النصف من شعبان. وتسمى ليلة الرحمة والليلة المباركة وليلة الصك وليلة البراءة." 🌱"وروي عن ابن عباس رضي الله تعالى عنهما تقضى الأقضية كلها ليلة النصف من شعبان وتسلم إلى أربابها ليلة السابع والعشرين من شهر رمضان." 📘(سورة الدخان، 110،112/13، دار الكتب العلمية) 🔰در تفسیر قرطبی آمده است: 🌱"والليلة المباركة ليلة القدر. ويقال: ليلة النصف من شعبان......قال ابن عباس: يحكم الله أمر الدنيا إلى قابل في ليلة القدر ما كان من حياة أو موت أو رزق. وقاله قتادة ومجاهد والحسن وغيرهم. وقيل: إلا الشقاء والسعادة فإنهما لا يتغيران، قاله ابن عمر. قال المهدوي: ومعنى هذا القول أمر الله عز وجل الملائكة بما يكون في ذلك العام ولم يزل ذلك في علمه عز وجل. وقال عكرمة: هي ليلة النصف من شعبان يبرم فيها أمر السنة وينسخ الأحياء من الأموات، ويكتب الحاج فلا يزاد فيهم أحد ولا ينقص منهم أحد......" 🌱"وقال ابن عباس: يكتب من أم الكتاب في ليلة القدر ما يكون في السنة من موت وحياة ورزق ومطر حتى الحج، يقال: يحج فلان ويحج فلان. وقال في هذه الآية: إنك لترى الرجل يمشي في الأسواق وقد وقع اسمه في الموتى، وهذه الإبانة لأحكام السنة إنما هي للملائكة الموكلين بأسباب الخلق. وقد ذكرنا هذا المعنى آنفا. وقال القاضي أبو بكر بن العربي: وجمهور العلماء على أنها ليلة القدر. ومنهم من قال: إنها ليلة النصف من شعبان، وهو باطل لأن الله تعالى قال في كتابه الصادق القاطع:" شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن." 📗(سورة الدخان، 127.128/16، ط:دار الكتب المصرية) 🌸فقط واللہ اعلم 📑فتوی شماره : 144508101179 🕌دارالافتاء : جامعه علوم اسلامیه علامه محمد یوسف بنوری ٹاؤن ✍️ترجمه: أبوامامه دیوبندی عُفی عنه 🔽link telegram: https://t.me/ahnafdeoband 🔽link whatsapp: https://whatsapp.com/channel/0029VaAJS8ECBtxCbSX5Vb1q