📑سعی صفا و مروه؛ تلاش عاشقانه در میان خوف و رجا سعی بین صفا و مروه یکی از مهم‌ترین و پرمعناترین مراحل مناسک حج و عمره است که در آن زائراه خانه خدا، در بین دو تپه صفا و مروه به حرکت در می‌آیند. این عمل به‌طور ظاهری یک حرکت فیزیکی است؛ اما در بُعد معنوی، سعی نمایانگر تلاش عاشقانه و صادقانه انسان در مسیر رسیدن به رضا و قرب الهی است. در ادامه، به تحلیل سعی صفا و مروه از دیدگاه معنوی و عرفانی پرداخته و نشان می‌دهیم که این عمل چگونه نمایانگر مبارزه در میان خوف و رجا و تلاش برای رسیدن به مقامات عالیه در سیر و سلوک روحانی است. سعی صفا و مروه به‌عنوان یکی از مناسک مهم حج، از دوره‌های پیش از اسلام در میان اعراب وجود داشت و در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، به‌عنوان یک عمل عبادی با ویژگی‌های خاص شرعی مطرح گردید. این عمل معنای عمیق‌تری فراتر از یک فعالیت فیزیکی ساده دارد. در حقیقت، سعی یکی از رموز سلوک معنوی است که در آن انسان تلاش می‌کند تا با عبور از میان دو نقطه، یکی از خوف و دیگری از رجا، به‌سوی قرب الهی حرکت کند. ۱. تاریخچه سعی صفا و مروه: سعی میان صفا و مروه به‌عنوان یکی از اعمال اصلی حج از زمان حضرت ابراهیم علیه السلام و خانواده‌اش آغاز شده است. در قرآن کریم نیز به‌طور صریح به این عمل اشاره شده و خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّـهِ؛ همانا صفا و مروه از شعائر (نشانه های) خدای متعال است.» (البقره: 158) این آیه شریفه به‌وضوح نشان می‌دهد که سعی بین صفا و مروه از شعایر خداوند متعال است و انجام آن در مناسک حج جایگاه ویژه‌ای دارد. از آن زمان تاکنون، مسلمانان با پیروی از سنت خانواده ابراهیمی و سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم این عمل را به‌عنوان نمادی از تلاش و عبور از سختی‌ها برای رسیدن به خداوند متعال انجام می‌دهند. ۲. سعی بین صفا و مروه از دیدگاه فقهی: در فقه اسلامی، سعی میان صفا و مروه به‌عنوان یک عمل واجب در مناسک حج و عمره شناخته می‌شود. حاجیان باید هفت مرتبه میان این دو تپه حرکت کنند، به‌طوریکه یک دور از صفا به مروه، یک دور سعی کامل شمرده می شود. هرچند این عمل در ظاهر یک حرکت بدنی است، اما در معنای عمیق‌تر، نوعی تمرین روحی و جسمی برای رسیدن به هدف عالی انسانی است. آری، حرکت از صفا به مروه نمادی از حرکت به‌سوی خداوند متعال و و در حقیقت، ترک دنیا و تعلقات آن است. ۳. سعی میان صفا و مروه و رمز تلاش عاشقانه: سعی میان صفا و مروه نه‌فقط به‌عنوان یک حرکت جسمانی؛ بلکه به‌عنوان نمادی از تلاش عاشقانه در مسیر قرب الهی تلقی می‌شود. در این مسیر، حاجی باید در میان دو تپه حرکت کند که نمایانگر دو حالت مختلف روحی انسان است: صفا: نماینده صفای باطن و تقوا است، جایی که انسان باید از تمام گناه‌ها و زشتی‌ها خود را پاک کند و به‌سوی خداوند متعال حرکت کند. مروه: نماینده حرکت به‌سوی معشوق است، جایی که انسان با تمام وجود در جستجوی رضایت و قرب خداوند متعال است. حرکت میان این دو تپه نه‌فقط یک حرکت فیزیکی بلکه حرکتی است از خوف و رجا، جایی که انسان در حرکت از صفا به مروه و برعکس، در حالتِ ترس از عذاب الهی و امید به رحمت خداوند قرار می‌گیرد. این حرکت در حقیقت، نمادی از سلوک عاشقانه و کوشش انسان برای رسیدن به معشوق الهی است. ۴. سعی صفا و مروه؛ تلاش میان خوف و رجا: خوف و رجا دو ویژگی اساسی در مسیر سلوک معنوی هستند که در بسیاری از اعمال عبادی مسلمانان نمود پیدا می‌کنند. سعی میان صفا و مروه نیز نمونه‌ای از این تلاش میان خوف و رجا است. خوف: در مرحله صفا، انسان باید از گناه و آلودگی‌های روحی بترسد و از آنها دوری کند. این مرحله نمایانگر ترس از عذاب الهی و تلاش برای پاکسازی از ناپاکی‌هاست. رجا: در مرحله مروه، انسان باید به رحمت و مغفرت الهی امید داشته باشد و به‌سوی خداوند متعال حرکت کند. این مرحله نمادی از امید به بخشش خداوند و رسیدن به قرب الهی است. در این حالت، انسان با حرکت میان صفا و مروه، در واقع به‌طور هم‌زمان از خوف خداوند متعال و از رجا به رحمت او حرکت می‌کند. این تلاش عاشقانه میان این دو نقطه، یکی از نشانه‌های تلاش انسان در مسیر رسیدن به کمال و سعادت ابدی است. ۵. سعی صفا و مروه در آثار عرفانی: عرفای اسلامی به سعی میان صفا و مروه از منظر عمیق‌تری پرداخته‌اند و آن را نمادی از سلوک درونی و تکامل روحی انسان دانسته‌اند. در آثار بزرگان عرفانی چون مولانا، سعی میان صفا و مروه به‌عنوان نمادی از تلاش در مسیر عشق الهی و نزدیکی به معشوق تفسیر شده است. مولانای جان می گوید: «جان چشم تو ببوسد و بر پات سر نهد/ ای مروه را بدیده و بر رفته بر صفا». (مثنوی معنوی) خلاصه اینکه، سعی میان صفا و مروه نه‌فقط یک عمل فقهی در مناسک حج است؛ بلکه نمادی از تلاش عاشقانه در مسیر رسیدن به قرب الهی است. این عمل، که از خوف و رجا در دل انسان شکل می‌گیرد، نمایانگر مسیر سختی است که انسان باید برای رسیدن به کمال طی کند. از دیدگاه عرفانی، سعی صفا و مروه نمادی از سلوک روحانی است که در آن انسان از خوف خداوند و از رجا به رحمت و بخشش الهی حرکت می‌کند. در این مسیر، انسان در تلاش است تا از تعلقات دنیوی رها شود و به‌سوی معشوق الهی حرکت کند. بنابراین، سعی میان صفا و مروه نه‌فقط یک حرکت فیزیکی؛ بلکه یک تمرین معنوی و روحانی است که می‌تواند انسان را در مسیر قرب الهی قرار دهد. ✍️حبیبی صالحی 27 ثور 1404 ش 19 ذی قعده 1446 ق https://t.me/habibisalehi https://chat.whatsapp.com/FWhhrRbNeCCEOHXiOoiEu9 https://whatsapp.com/channel/0029VaakRD76RGJJ10wxMR2C