📑چرایی خوشی در عید عزیزی پرسیده که خوشی‌ و شادی در عیدها چه مشروعیت و چه فلسفه دارد؟ و چرا باید خوشی و شادی کرد؟ در پاسخ باید گفت: اسلام دینی است جامع که به همه ابعاد زندگی بشر، اعم از عبادی، فردی، اجتماعی و روانی توجه دارد. در این چارچوب، خوشی و شادی در عیدهای اسلامی (فطر و قربان) نه تنها مشروع، بلکه یک بخش مهم از سبک زندگی مؤمنانه محسوب می‌شود. بر اساس متون دینی و سنت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله وسلم، مشروعیت خوشی در عید ریشه در شریعت اسلام دارد و در خدمت اهداف متعالی انسانی همچون شکر نعمت، تقویت همبستگی اجتماعی و نشاط معنوی است. در فرهنگ اسلامی، عید نه صرفاً یک مناسبت تقویمی، بلکه جلوه‌ای از شکرگزاری، همبستگی، و تکریم شعائر الهی است. برخلاف تصورات نادرست که دین را با سخت‌گیری و عبوسیت یکی می‌پندارند، اسلام با تأکید بر تعادل میان دنیا و آخرت، خوشی مشروع را نهی نمی‌کند؛ بلکه آن را در زمان‌هایی مانند عید مشروع و مستحب می‌داند. در ادامه به بررسی بنیادهای مشروعیت خوشی در عید و آثار و پیامدهای آن پرداخته می‌شود. ۱. جایگاه عید در شریعت اسلامی در لغت عرب، «عید» از ریشه «عود» به معنای بازگشت گرفته شده و به معنای روزی است که به‌طور مکرر بازمی‌گردد و شادی و سرور همراه دارد (ابن منظور، لسانالعرب، ذیل «عود»). در اصطلاح شرعی، عید روزی است که مسلمانان پس از عبادت و طاعات، به شکرگزاری، سرور و همبستگی اجتماعی می‌پردازند. دو عید فطر و قربان در شریعت اسلامی با سنت پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله وسلم تثبیت گردیده‌اند. در حدیثی مشهور آمده است: «مردم مدینه دو روز فرصت داشتند تا در دوران پیش از اسلام بازی و شادی کنند،پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند آنها را با دو روز بهتری جایگزین نموده است: روز عید قربان و روز عید فطر». (ابوداود، السنن، ح 1134) این حدیث نشان‌دهنده‌ی جایگزینی سنت‌های جاهلی با مناسبت‌هایی مشروع و همراه با خوشی و شادی است. ۲. دلایل خوشی در عید الف: شکرگزاری: عید فطر پس از یک ماه روزه‌داری، و عید قربان پس از انجام مناسک حج و قربانی کردن، زمان شکرگزاری است. خداوند در قرآن کریم درباره روزه می‌فرماید: «وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ و تا اینکه شمارش را تکمیل کنید و بزرگی خداوند متعال برای آن‌که شما را هدایت کرده است، بیان کنید و سپاسگزار باشید.» (البقرة: ۱۸۵) این آیه، تکمیل عبادت، تکبیر الهی و شکرگزاری را در کنار هم آورده است که نشانه‌ای از سرور پس از طاعت می‌باشد. (طبری، تفسیر، ج2 ص 511) ب: سنت نبوی در سنت پیامبر اسلام صلی‌الله علیه وآله وسلم، ابراز شادی در عید امری مرسوم و مورد تأیید بوده است. حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها روایت کرده است: «رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر من وارد شد و دو کنیز آواز می خواندند... گفت: رها شان کن، زیرا هر قوم عیدی دارد و این عید ماست». (بخاری، صحیح، کتاب العیدین، ح 952) اینگونه روایت‌ها نشان می‌دهند که شادی، تفریح و نشاط در چارچوب شریعت، مورد تأیید است. ج: تقویت روحی و سلامت روانی یکی از اهداف شریعت، حفظ جان و عقل انسان است (مقاصد شریعت). نشاط مشروع در عید باعث تقویت سلامت روانی، کاهش خستگی ناشی از عبادات طولانی‌مدت، و ایجاد روحیه‌ای تازه در انسان می‌شود. ۳. پیامدهای خوشی و شادی: الف: همبستگی و محبت اجتماعی عید، فرصتی برای دیدار اقوام، صله رحم، بخشش کینه‌ها، و کمک به نیازمندان است. این تعاملات باعث تقویت وحدت و محبت در میان مسلمانان می‌شود. صدقه‌ی فطر نیز با همین هدف مشروع گردیده است. (السرخسی، المبسوط، ج3، ص 101). ب: ارتقاء انگیزه‌های دینی وقتی مؤمنان پس از عبادت با روز از شادی و احترام روبه‌رو می‌شوند، انگیزه آنان برای استمرار عبادت بیشتر می‌شود. حس پاداش درونی، سبب می‌گردد که عبادات نه به عنوان سختی، بلکه به عنوان راهی به‌سوی تعالی تلقی شود. (فخر الدین رازی، مفاتیح الغیب، ج5، ص 112). ج: ترویج چهره رحمانی اسلام خوشی عید، به‌ویژه در جامعه‌هایی که اسلام را با خشونت اشتباه می‌گیرند، نشانگر چهره‌ی مهربان، انسان‌دوست و متعادل اسلام است. حضور کودکان، تفریح سالم، و لباس‌های نو، همه تصویری زیبا از دین ارائه می‌کنند. ۴. چارچوب شادی اسلام شادی و خوشی را تایید می‌کند؛ اما آن را از حدود شرعی خارج نمی‌سازد. ترانه‌ها، بازی‌های غیرمضر، جشن‌های خانوادگی، همگی در چارچوب شریعت جای دارند. اما اسراف، اختلاط نامحرمان، ترک نماز و معصیت در لباس خوشی، مشروعیت آن را مخدوش می‌سازد. خلاصه اینکه، خوشی در ایام عید، امری مشروع و سنت نیکو در اسلام است که ریشه در قرآن، سنت، و مقاصد شریعت دارد. این شادی‌ها نه تنها با عبادت منافاتی ندارد؛ بلکه پاداش و پاسخی به عبادت، و ابزاری برای تقویت انسجام اجتماعی و نشاط معنوی است. با رعایت مرزهای شرعی، مسلمانان می‌توانند عید را به فرصتی برای تجدید ایمان، تقویت پیوندهای خانوادگی، و ترویج ارزش‌های انسانی اسلام بدل کنند. ✍️حبیبی صالحی ۲۰ جوزا ۱۴۰۴ش ۱۴ ذی‌الحجه ۱۴۴۶ق https://t.me/habibisalehi https://chat.whatsapp.com/FWhhrRbNeCCEOHXiOoiEu9 https://whatsapp.com/channel/0029VaakRD76RGJJ10wxMR2C