SÜNNETİN İŞLEVİ Kur’an-ı Kerim’de birçok mücmel ifade vardır. Eğer Peygamber (s.), bunları tefsir etmeseydi insanlar bu ifadeleri çözemezlerdi. Hz. Peygamber’in beyan etme görevi gereği bunlar hadis-sünnetle çözüme kavuşturulmuştur. Mücmeli kavramada Peygamber’in tefsirine gerek olmadığını savunan birisi, İmran b. Husayn’a, “Bize sadece Kur’an’dan bahsediniz” deyince, İmran (r.), o kişiye şu cevabı vermiştir: “Sen ne ahmak bir adamsın. Kur’an’da sen, öğle namazının farzının dört rekât, ikindinin farzının dört rekât olduğunu bulabiliyor musun? Bu namazların kıraatlerinin cehri yapılmadığını Kur’an’da gördün mü? Akşamın farzının üç rekât olduğu, ilk iki rekâtta açıktan okunup son rekâtta aleni kıraat yapılmayacağı var mı? Yatsının farzının dört rekât olup ilk iki rekâtta cemaatle cehri okunduğu, sabahın iki rekât kılınıp her iki rekâtta da açıktan kıraat yapılacağı Kur’an’ın neresinde?”[1] İmran b. Husayn (r.), bu izahıyla Hz. Muhammed’in (s.) Kur’an’daki mücmelleri tefsir ettiğini açıklığa kavuşturmuştur. Hz. Peygamber’e, Cebrail (a.) imamlık yapmış ve ibadetlerin vasıflarını O’na tek tek öğretmiştir.[2] Cebrail (a.) de ibadetlerin keyfiyetini beyanını Allah Teâlâ’dan öğrenmiştir.[3] Bu rivayeti derinlemesine değerlendirirsek, bizi sünnetin vahiy olduğu hükmüne götürür. Çünkü içtihadi olanlarda bile yanılgı olduğunda ilahi müdahalenin olması, Hz. Peygamber’in sürekli yüce Allah ile iletişim hâlinde olduğunu göstermektedir. Namazla ilgili şu izah da çok önemlidir. Kadınların doğal hastalık hallerinde namaz kılıp kılamayacakları Kur’an’da beyan edilmemiştir. Hz. Ayşe’ye, kadının birisi bu durumu sorduğunda Hz. Ayşe, “Namazın hayız halinde kılınmamasını ve kaza da edilmemesini” Hz. Peygamber’den öğrendiklerini söylemiştir.[4] İbadetlerdeki mücmeli beyanla ilgili uygulamaların tamamını Peygamber’in sünnetinden öğrenmek mümkündür. Nitekim haccın farz oluşu Kur’an’la sabittir.[5] Fakat ilgili ayetlerin tefsirini ve nasıl yapılacağını Müslümanlara Resulullah (s.) öğretmiştir. Konuyla ilgili şöyle buyurmuştur: “Haccın kurallarını benden öğreniniz.[6]” Bu sayede ibadetlerde bir kaos olması ortadan kaldırılmış, İslâm ümmeti arasında vahdet sağlanmıştır. Hz. Peygamber bütün ibadetlerdeki mücmel ifadeleri beyan ettiği gibi hudud /ceza hukuku başta olmak üzere muamelattaki mücmelleri de açıklamıştır. Hadis ve sünneti delil kabul eden ilim adamları bu konulardaki peygamberimizin uygulamalarını ve açıklamalarını ana kaynaklardan çıkarmışlardır. [1] Abdurrezzak, Musannef, h.no: 20474c.XI, s.255. [2] Hakim, Müstedrek, Salat, h.no: 693, c.I, s. 306. [3] Beyhaki, Ebubekir, Ahmed b. Hüseyin, Sünen-i Kübra, D.K.İ., Beyrut, 2010, Salat, 177, h.no: 2020, c.II, s.107. [4] Ahmed, Müsned, c.VI, s.232. [5] Bak: Âl-i İmran 3/97. [6] Suyuti, Camiu’s-Sagir, h.no: 7221, c.II, s.444. MEHMET SÜRMELİ