🚩 || *श्री स्वामी समर्थ* || 🚩 श्री स्वामी समर्थ सेवा व आध्यात्मिक विकास मार्ग (दिंडोरी प्रणीत) 🌿 *पर्यावरण प्रकृती विभाग*🌳 अंतर्गत *वृक्षरोपण, संवर्धन, संशोधन व प्रबोधन* -------------------------------------------------- *प्रश्न:- वृक्षरोपांची लागवड केव्हा व कशी करावी ?* *उत्तर:-* पावसाळ्याचे पहिले दोन पाऊस पडून गेले, जमीन ओली झाली की रोपे लावण्यास योग्य काळ असतो. वर्षा ऋतूत साधारणत जून, जुलै, ऑगस्ट हा काळ विशेष महत्वाचा असतो. हिवाळा हा वनस्पतींचा विश्रांतीचा काळ असतो. काही वनस्पती (थंड प्रदेशातील) हिवाळ्यातच लागवड करतात. *वृक्षरोपण पद्धती*- प्रथम वृक्षरोपणाच्या काही दिवस अगोदर 2 X 2 X 2 आकाराचा खड्डा करून माती काढून घ्यावी. माती व सेंद्रिय/नैसर्गिक खत प्रमाण 2:1 असावे. तसेच वृक्षरोपण करतांना निंबोळी पेंड वापरावी. वृक्षाच्या मुळांना गाईच्या शेणाने लेपण करून वृक्षरोपण करावे. वृक्षरोपण नंतर भरपूर पाणी घालावे. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- कोणत्या नक्षत्रावर वृक्षरोपण करावे ?* *उत्तर:-* रोहिणी, मृग, उत्तरा, हस्त, चित्रा, विशाखा, अनुराधा, मूळ, श्रवण, रेवती ही नक्षत्रे असतांना वृक्षरोपण करण्यास योग्य आहेत. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- वृक्षांच्या वाढीसाठी धूप, सिंचन आणि लेप.* *उत्तर:-* लहान वृक्षांना गाईच्या तुपाचा धूप दाखवावा, जवस आणि दूध यांच्या मिश्रणाने रोपांना सिंचन करावे. वावडिंग आणि तीळ यांच्या पेंडीचा लेप रोपांना दिल्यास त्यांची वाढ खूप होते. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- जास्त फुले व फळे मोठी होण्यासाठी काय करावे ?* *उत्तर:-* फुलांची संख्या वाढीसाठी 10 ग्रॅम-हिंग 50 ग्रॅम-दह्यात भिजवावे हे द्रावण 30 लिटर पाण्यात टाकून ढवळावे नंतर गाळून झाडांवर फवारावे *उपाय:-* मोठी फळे येण्यासाठी झाडाच्या खाली त्रिफळा चूर्णाचा धूर करावा तसेच वावडिंग, तीळ, Uगाईचे तूप समप्रमाणात घेऊन त्याच्याझाडाच्या खाली धूर करावा म्हणजे मोठी फळे मिळतात. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- वृक्षरोपांची वाढ लवकर व्हावी, फुलझाडे उत्तम बहरावी यासाठी काय करावे ?* *उपाय:-* वृक्षरोपण करतांना मातीसोबत गाईचे शेणखत, गांडूळ किंवा कंपोस्ट खत हे प्रमाण 1:2 ठेवावे. वृक्षास जिवामृत, दशपर्णी, अमृतपाणी यांची फवारणी व पाण्यासोबत मुळांना द्यावे तसेच वरील सेंद्रिय किंवा नैसर्गिक खते 15 दिवसांनी घालावी. ------------------------------------------------ *प्रश्न:-* *कीटकांनी ग्रासलेल्या (खालेल्या), वृक्षाला फांद्या, अंकुर, आणि फुले वाढत नसतील, वाऱ्याने मोडलेल्या वृक्षांवर काय इलाज करावा* *उत्तर:-* वृक्षांची वाढ, विकास होत नसेल, वृक्षांचे दोष दूर करण्यासाठी गायीचे मूत्र, तूप, वावडिंग, मोहरी आणि तीळ यांचा लेप द्यावा किंवा वरील मिश्रण कुटून पाण्यात मिसळून सिंचन करावे. शक्य असल्यास वरील मिश्रणाची धुरी संध्याकाळी वृक्षास द्यावी. असे केल्यास वृक्ष वाढीस लागतो. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- वृक्षरोपांवरील किडीला घालविण्यासाठी काय करावे ?* *उत्तर:-* *उपाय:- (1)* करंज, बहावा, रिठा, सप्तपर्णी, वेखंड, नागरमोथा, गोमूत्र, वावडिंग हे एकत्र करून मिश्रणाने झाडावर सिंचन करावे. *उपाय:- (2)* हिरवी मिरची व लसूण यांचे मिश्रण उकळून फवारल्यास कीटकनाशकाचे काम करते. ------------------------------------------------ *प्रश्न:- सुकत जाणाऱ्या वृक्षावर कोणता इलाज करावा ?* *उत्तर:-* वृक्ष सुकण्याचे कारण - 1. पाणी योग्य प्रमाणात न मिळाल्यास (कमी / जास्त झाल्यास) 2. उधई/वाळवी, कृमी-कीटकांना मुळ्या खाल्यामुळे. *उपाय:-* गरम केलेले तूप, वावडिंग, दूध आणि पाणी एकत्र करून 7 दिवस वृक्षांना सिंचन करावे. ------------------------------------------------ *प्रश्न :- काळा मावा, पांढरा मावा यावर घरगुती उपाय काय?* आलं (अद्रक) - २० ग्राम लसूण पाकळ्या - १० नग हिरवी तिखट मिरची - १० नग हे सर्व हलके कुटून घ्या एकत्र आणि साधारण ३ लिटर गरम पाण्यात रात्रभर भिजवून ठेवा. सकाळी हे मिश्रण वस्त्रगाळ करून घ्या व उरलेले चोथा झाडांना टाका. या वस्त्रगाळ केलेल्या पाण्यात देशी गाईचे गोमूत्र ५० मिली टाका. हे द्रावण स्प्रे बॉटल मध्ये ३० मिली घ्या आणि बाकी पाणी मिसळून फवारणी करा. महिन्यातून दोन वेळेस तरी ही फवारणी करा. कारण दमट हवामानात पांढरा मावा लगेच झाडांना पकडतो. ------------------------------------------------ *अधिक माहितीसाठी संपर्क:-* पर्यावरण प्रकृती विभाग, श्री स्वामी समर्थ सेवा प्रधान केंद्र, दिंडोरी जि नाशिक *फोन* 02557-221710, *मोबाईल* 7755941721, 9860418186 *ई मेल आयडी :-* [email protected] *वेबसाईट :-* www.dindoripranit.org