Lazım olacak bir bilgi: Bir cümle üzerinden örnek vereyim. "Ben seni herkesten ve her şeyden daha çok seviyorum." Bu, mutlak bir cümledir. Bazıları bu tür cümlelere bakıp şu manalar çıkarabilir: Herkesten ve her şeyden daha çok seviyorum dediğine göre buna Allah da dahildir, öyleyse bu, şirktir. Buna yüzlerce örnek örnek verilebilir: Mesela bir hadiste şöyle geçmektedir: Amellerin en faziletlisi vaktinde kılınan namazdır. (Müslim 85) Başka bir hadiste ise şöyle geçmektedir: Amellerin en faziletlisi Allah için sevmektir. (Ebu Davud 4599) Bu tür hadislerde bir çelişki yoktur. Zira bir cümleyi mutlak anlamda söyleme sanatı vardır. Yani ben seni herhangi bir şeye veya kişiye kıyas etmeden çok seviyorum. Biriyle karşılaştırma yapmadan, Allah ile kıyas etmeden, mutlak bir anlamda bunu diyorum. Mutlak anlamda amellerin en faziletlisi vaktinde kılınan namazdır demek, namazın vaktinde kılınmasına yapılan vurgudur. Yoksa bir namazı vaktinde kılmak, zekât vermekten daha faziletlidir sonucu çıkarmaz. Ya da Allah için sevmek hadisinden, Allah için sevmek, cihat etmekten daha faziletlidir denilmez. Bu tür cümleler mutlak cümlelerdir, kıyas, karşılaştırma ve hüküm çıkarma kabul etmezler. Bu bilgi bilinmediği zaman her şeye itiraz edilebilir. Halbuki kimi cümleler mutlaktır ve diğer bir cümle ile mefhumu muhalifi ile alakalı değildir. En büyük takım bizim takım diye slogan atan kişi, bu cümlede kullandığı "en büyük" ifadesi ile Allah en büyüktür ifadesini kıyas etmez. Git, beni istediğin yere söyle demekten maksat, istersen git Allah'a şikayet et demek değildir. Falan kişi asrın en büyük âlimi demek, onun ilminin büyüklüğünü ifade etmek içindir. Yoksa falan alimden de üstündür demek değildir. Onun gibi bir Müslüman kesinlikle yok! Eğer bu tür bir cümleyi mutlak anlamda almazsanız, o zaman Peygamber bile onun gibi değil manası çıkar... Bazı arkadaşlarımız satır aralarında geçen mutlak ifadeleri bağlamından koparıyor ve başka meseleler ile bağ kurmaya çalışıyor. Halbuki öncelikle bu cümlenin kıyas kabul edilebilir bir cümle mi değil mi onu anlaması veya sorması gerekir. Mesela "herkes" "hiç kimse" kelimeleri kimi zaman hiç kimseyi dışarıda bırakmayacak şekilde kapsamlı bir kelime anlamında kullanılır. Kimi zaman da mutlak anlamda kullanılır. Hiç kimse beni sevmiyor demek, tüm insanları içine alan bir ifade değil, beni sevmeyen çok kişi var demektir. Okumadığım kitap kalmadı demek, dünyadaki tüm kitapları okudum demek değildir. Çok kitap okudum demektir. Birine bir konuda itiraz ederken, onun tam olarak neyi dediğini ve neyi kast ettiğini sorun, öğrenin. Sonra da ona göre itiraz edin. Aksi halde saatlerce tartışır durursunuz. Murat Padak