Astronomy Lanka 🇱🇰

*සඳෙහි මෙම ස්ථාන වලට මිනිසුන් හෝ යානා ගොඩබා ඇත.* *Ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

Voyager 1 සහ 2 යන අභ්‍යවකාශ යානා අද වන විට තිබෙන්නේ පෘථිවියේ සිට කෙතරම් දුරකින් දැයි දන්නවාද? 1977දී NASA ආයතනය දියත් කෙරූ Voyager 1 යානය තවමත් අභ්‍යවකාශය නිරීක්ෂණය කරමින් අපට තොරතුර ලබා දෙනවා. බ්‍රහස්පතිගේ ප්‍රථම සවිස්තරාත්මක ඡායාරූපය, සෙනසුරුගේ වළලු වල සහ චන්ද්‍රයන්ගේ විස්තර සහිත ඡායාරූප ආදී විශාල සොයා ගැනීම් ප්‍රමාණයක් මෙමගින් සිදු කර ගැනීමට හැකි වූවා. Voyager 1 මේ වන විට පවතින්නේ පෘථිවියේ සිට කිලෝමීටර් බිලියන 25ක් පමණ ඈතින්. මේ නිසා එය මිනිසා විසින් නිපදවූ, දැනට පෘථිවියෙන් ඈතින්ම පිටිහි වස්තුව වනවා. එමගින් ලබා දෙන දත්ත සහිත සංඥා පෘථිවිය වෙත ලඟා වීමට පැය 23ක් පමණ ගත වෙනවා. Voyager 2 අභ්‍යවකාශ යානයද 1977දී NASA ආයතනය මගින් දියත් කලේ Voyager ව්‍යාපෘතියේ දෙවන අදියර වශයෙන් Voyager 1 දියත් කර සති කිහිපයකට පසුව. මෙය interstellar space එකට ඇතුල් වූ දෙවන යානාවයි. මෙමගින් බලාපොරොත්තු වූයේ යුරේනස් සහ නෙප්චූන් ග්‍රහලෝක ද්විත්වය සහ ඒවායේ චන්ද්‍රයන් ගැන නිරීක්ෂණය කිරීමයි. Voyager 2 යානය මේ වන විට පෘථිවියේ සිට කිලෝමීටර් බිලියන 21ක් පමණ දුරින් පවතිනවා. එමගින් ලබා දෙන සංඥා පෘථිවිය කරා ලඟා වීමට පැය 19ක් පමණ ගත වනවා. මිනිසා විසින් ඉතා කෙටි කලක් තුළ අභ්‍යවකාශ තරණයේ ලබා ගත් ජයග්‍රහණ අසීමිතයි. හිතලා බලන්න, කාලයක් ගල් ගුහා වලට වෙලා විලෝපිකයන්ගෙන් ආරක්ෂා වෙමින් ජීවත් උන මිනිසා අද වෙද්දි අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයෙන් ඈතට යානා යවලත් ඉවරයි. කොයි තරම් දුරක් අපි ඇවිල්ලද. කොයි තරම් දේවල් achieve කරලද. තව අවුරුදු 1000ක් විතර මිනිස් ශිෂ්ඨාචාරය පැවතුනොත් අපි මොන තරම් දේවල් සොයා ගනියිද 😮 *Admin ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

*"Billions of objects zooming around our Sun"* *අපගේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය තුළ*, - ග්‍රහයන් (Planets), - වාමන ග්‍රහයන් (Dwarf Planets), - ග්‍රහලෝකවල චන්ද්‍රයන් (Moons), - ග්‍රහක (Asteroids), - උල්කාපාත (Comets), - වියළි භූ අංශු (Space Debris) *ඇතුලු බිලියන ගණනක් වූ වස්තූන් සූර්යාගේ දැඩි ගුරුත්වාකර්ෂණය හේතුවෙන් එය වටා කක්ෂ ගත වී ඇත 😌* ᴬᴰᴹᴵᴺ 𝙓 > Astronomy Lanka 🇱🇰

ගගනගාමීන් විශ්‍රාම යන්නේ කුමන වයසේදීද? 🧐🧐 සෑම ගගනගාමියෙකුම විශ්‍රාම යන්නේ ඔවුන්ගේ සෞඛ්‍යය තත්වයන් විසින් තවදුරටත් පියාසර කිරීමට ඉඩ නොදෙන විට හෝ පෞද්ගලික හේතූන් මත ය. මේ දක්වා ඉහළ වයස් සීමාවක් නියම කර නැත, ඒ සියල්ල තනි ගගනගාමියා මත රඳා පවතී. වසර විසිතුනකට පෙර, 77 හැවිරිදි ඇමරිකානු ජෝන් ග්ලෙන් වයස අභ්‍යවකාශ ගමනට බාධාවක් නොවන බව සාධනය කර පෙන්වූවා. 1962 සිට ග්ලෙන්, අභ්‍යවකාශ ෂටලයට මුලින්ම ගොඩ වූ විට, ඔහු නැවත අභ්‍යාවකාශගත වීමට සිහින මැව් බව සඳහන්. 1998 ඔක්තෝබර් 29 වන දින, ඔහු අවසානයේ ඔහුගේ සිහිනය සැබෑ කර ගත්තා. මොහුගේ පළමු සහ අවසාන ගුවන් ගමන අතර පරතරය අවුරුදු 36 ක් ලෙස සඳහන් වනවා. *Admin Ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

🌌

තාරකා විද්‍යාඥයින් පසුගිය වසර 20 තුළ බ්‍රහස්පති මත ඇති බලවත්ම ඝට්ඨනය දුටුවේ 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී මීටර් 15 සිට 31 දක්වා විෂ්කම්භයක් සහිත වස්තුවක් බ්‍රහස්පති මතට වැටීමෙන් ඇතිවූ පිපිරුම සමගය. මෙම සිදුවීම තත්පර පහහමාරක් පැවති අතර, මුදා හරින ලද ශක්තිය TNT සමාන මෙගාටොන් දෙකකට සමාන වූ බව සඳහන්. කියෝතෝ විශ්ව විද්‍යාලයේ කෝ අරිමාට්සුගේ නායකත්වයෙන් යුත් තාරකා විද්‍යාඥයින් කණ්ඩායමක් බ්‍රහස්පති මත මෙම නව පිපිරුම නිරීක්ෂණය කල බව වාර්තා කර තිබුණා. 2021 ඔක්තෝබර් 15 වන දින පස්වරුවේ මෙම සිදුවීම, භූමි පාදක (ground base) සෙන්ටිමීටර 27 ක දුරේක්ෂයක් වන PONCOTS භාවිතයෙන් පටිගත කරන ලද අතර එය දෘශ්‍ය හා ආසන්න අධෝරක්ත පරාසයන්හි නිරීක්ෂණ සිදු කර තිබුණා. *Admin Ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

එස්කිමෝ නිහාරිකාව අපගේ සූර්යයා එහි පරිණාමීය ගමන අවසානයේ සිදුවන දේ පිළිබඳ ප්‍රධාන උදාහරණයකි මේ. යම් දිනක අපගේ සූර්යයා මිය යනු ඇත, සමහර විට පිටසක්වළ කෙනෙකුට පිටතින් නිරීක්ෂණය කළ හැකි වර්ණවත් ග්‍රහලෝක නිහාරිකාවක් ඉතිරි කරනු ඇති. *Admin Ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

පාළුව...... ගගනගාමීන් නැවත පෘථිවියට පැමිණීමට පෙර ඇපලෝ 16 කමාන්ඩර් "ජෝන් යන්ග්" චන්ද්‍ර රෝවරය සඳෙහි අවසාන නැවතුම දක්වා ධාවනය කරය තිබුණේ මේ විදියට. චන්ද්‍ර මොඩියුල නියමුවා වන චාල්ස් ඩියුක් ඔහුව රූගත කර තිබුණා. ඒ 1972 අප්‍රේල් 23 වැනිදා *Admin Ash* > Astronomy Lanka 🇱🇰

🌌

*වල්ගා තරු කියන්නේ මොනවාද ?* අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ සූර්යයා , ග්‍රහලෝක, උප ග්‍රහයින් සහ මිලියන ගණනක් වන ග්‍රාහක ඇතුළුව අධ්‍යනය කරන්න ගොඩාක් දේවල් තියෙනවා.. ඒ අතර විශේෂ තැනක් ගන්න කට්ටියක් තමා වල්ගා තරු කියන්නේ. ඉතින්, වල්ගා තරු කියන්නේ අපිට අහසේ දකින්න ලැබෙන දුර්ලභම සහ ලස්සනම සංසිද්ධියක් කිව්වොත් නිවැරදියි. වල්ගා තරුවල ලස්සනට ඉතින් ප්‍රධාන වශයෙන්ම හේතු වෙන්නේ එයාලගේ දිළිසෙන වලිගයනේ. එත්.. ඇත්තටම මේ වල්ගා තරු කියන්නේ මොනවද? එයාලා එන්නේ කොහෙන්ද? ඇයි එයාලට මේ ලස්සන දිළිසෙන වලිගයක් තියෙන්නේ ? හරි, අපි ඒ ප්‍රශ්නවලට උත්තර හොයාගෙන යමු. අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය නිර්මාණය වුණු මුල් කාලයේ සුර්යයා , ග්‍රහලෝක සහ එයාලගේ උප ග්‍රහයින් වගේ දේවල් හැදුනට පස්සේ ඒ ක්‍රියාවලියේ අවශේෂ හැටියට ප්‍රධාන වශයෙන්ම පාෂාණ/ලෝහ වලින් සමන්විත ග්‍රාහක සහ පාෂාණ/දූවිලි,අයිස් වලින් සමන්විත වස්තු ඉතිරි වුණා.. අපි මේ පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තු ගැන ටිකක් හොයල බලමුකෝ. සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ අපේ සූර්යයාගෙන් ඈතින්ම තියෙන ග්‍රහලෝකය නෙප්චූන්නේ. ඉතින් මේ නෙප්චූන්ගෙන් එහා තියෙනවා අපි Kuiper belt එක කියලා හදුන්වන පදාර්ථ වළල්ලක්. ඊළගට අපිට මේ Kuiper belt එකිනුත් එහා තියෙන අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ පිටතින්ම තියෙන ප්‍රදේශය, එහෙමත් නැත්තම් අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ පිටත කවචය වන Oort cloud එකත් අපිට වැදගත් වෙනවා. ඇයි ඒ? මොකද සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේ මේ Kuiper belt එක සහ Oort cloud එක කියන ප්‍රදේශවල තමා අපි මේ කතාකරන පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තු පවතින්නේ. එත්, වල්ගා තරු ගැන කතාකරන අපිට ඇයි මේ පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තු මෙච්චරටම වැදගත් වෙන්නේ? අපි බලමුකෝ…. හරි. ඉතින් මෙන්න මේ Kuiper belt එකේ සහ Oort cloud එකේ තියෙන මේ වස්තු සමහර අවස්ථාවලදී විවිධ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලපෑම් යටතේ අපේ සූර්යයා වෙතට ඇදිල එනවා. මේ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලපෑම් අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලයේම ග්‍රහලෝක වලින් ( ප්‍රධාන වශයෙන්ම බ්‍රහස්පති සහ අනෙකුත් වායුමය ග්‍රහයින්ගෙන්) වගේම අපේ සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය ආසන්නයෙන් ගමන් කරන තාරකාවලිනුත් ඇතිවෙන්න පුළුවන්. ඉතින් මේ පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තු ඇදිලා ඇවිත්, ටිකෙන් ටික සූර්යයාට ලං වෙනකොට සූර්යයා ගෙන් ලැබෙන තාපය නිසා මේ වස්තුවේ තියෙන අයිස් කෙලින්ම වායු බවට පත්වෙනවා.. අපි මේ ක්‍රියාවලියට කියන්නේ ඌර්ධවපාතනය, එහෙමත් නැත්තම Sublimation කියලා . (මතක තියාගන්න, අපි මෙතන අයිස් කියල කියන්නේ මිදුණු ජලයට විතරක් නෙමේ, මිදුණු කාබන් ඩයොක්සයිඩ්, කාබන් මොනොක්සයිඩ්, මිතේන්, ඇමෝනියාත් මේ අයිස් වලට අයත් වෙනවා) ඉතින් සූර්යයාගෙන් ලැබෙන තාපය නිසා මේ වස්තුවේ තියෙන අයිස්, වායු බවට පත්වෙලා වස්තුවෙන් පිටවෙනකොට, ඒ අයිස් එක්ක මිශ්‍ර වෙලා තියෙන දූවිලිත් ඒත් එක්කම මේ වස්තුවෙන් පිටවෙනවා. . ඉතින් මේ විදිහට වස්තුවෙන් පිටවෙන ද්‍රව්‍යවලින් මේ වස්තුව වටා වායුගෝලයක් නිර්මාණය වෙනවා. මේ වායුගෝලයේ ඉතින් වායු සහ දූවිලිනේ තියෙන්නේ. ඉතින් මොකද වෙන්නේ, අපේ සූර්යයා නිකුත් කරන පාරිජම්බුල කිරණ මගින් මේ වායුගෝලයේ තියෙන වායු අණුවලින් ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉවත් කරනවා.. සරලව සහ කෙටියෙන් කිව්වොත් ඉතින් අපි දන්නවනේ හැමදේම හැදිලා තියෙන්නේ පරමාණු වලින් කියලත්, පරමාණුව මැද ප්‍රෝටෝන හා නියුට්‍රෝන වලින් සමන්විත ධන ආරෝපිත න්‍යෂ්ටියත්, පරමාණුව වටා සෘණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝනත් තියෙනවා කියලා.. ඉතින් ඒ විදිහට සූර්යයාගෙන් නිකුත් වෙන පාරිජම්බුල කිරණ මගින් වායු අණුවලින් සෘණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉවත් වුණාම ඒ අණු ධන ආරෝපිත භාවයට පත්වෙනවා.. මේ ක්‍රියාවලියට කියන්නේ අයනීකරණය (Ionization) කියලා. හරි, දැන් අපි ඒ කතාවෙන් ටිකක ඈත් වෙලා වෙන කතාවකට යමුකෝ. අපේ සූර්යයා ගේ වායුගෝලයේ පිටතින්ම තියෙන ස්තරයට තමා අපි කියන්නේ සූර්ය කොරෝනාව කියලා . මේ සූර්ය කොරෝනාවේ උෂ්ණත්වය සෙල්සියස් අංශක මිලියන ගානක් වෙනවා. ඉතින් මේ අධික උෂ්ණත්වයට අනුව මේ ස්ථරයේ තියෙන අංශුවලට අධික චාලක ශක්තියක් තියෙනවා. ( වැඩියෙන්ම ඉතින් එකිනෙකාගෙන් ගැලවුණු ධන ආරෝපිත පොට්‍රොන සහ සෘණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝන තමා ) මේ අධික චාලක ශක්තිය නිසා මේ අංශුවලට සූර්යයාගේ ගුරුත්වයෙන් මිදිලා පිටත අභයවකාශයට ගමන් කරන්න පුළුවන්. ඒ අනුව සූර්ය කොරෝනාවෙන් නිරන්තරයෙන්ම පිටත අභ්‍යවකාශයට මේ විදිහට ආරෝපිත අංශු වන පොට්‍රෝන සහ ඉලෙක්ට්‍රෝන ගමන් කරනවා. සූර්යයාගෙන් පිටවෙන මේ අංශු ප්‍රවාහයට අපි කියන්නේ සූර්ය සුළඟ කියලා. අපි දන්නවනේ සූර්යයාට චුම්බක ක්ෂේත්‍රයක් තියෙනවා කියලා. මේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රය ඇතිවෙන්නේ සූර්යයා තුල තියෙන චලිත වන ප්ලාස්මා මගින්. ප්ලාස්මා කියන්නේ පරමාණු කියන දේවල්, ධන ආරෝපිත න්‍යෂ්ටි සහ සෘණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝන බවට වෙන් වෙලා , බිඳිලා ගිහින් තියෙන පදාර්ථයේ අවස්ථාවට. කොහොමහරි, මෙතැනදී Interesting වැඩක් වෙනවා. මතකනේ අපි කතාකරපු සූර්ය සුළඟ, අපි කිව්වනේ මේ සූර්ය සුළඟ සූර්‍යයාගේ ඉදන් පිටත අභ්‍යවකාශයට ගමන් කරනවා කියලා. ඉතින් මෙතැනදී වෙන්නේ,හරියට නිකන් ගලාගෙන යන ගඟක තියෙන ගස්වල කොළ වගේ දේවලුත් මේ ගඟත් එක්කම ගලා ගෙන යනවා වගේ, මේ සූර්යයාගෙන් පිටතට ගමන් කරන සූර්ය සුළඟ විසින් සූර්යයාගේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයත් එයාලත් එක්ක අරගෙන යනවා.. සූර්යයාගේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයත් මේ සූර්ය සුළඟ එක්ක ගමන් කරනවා. (චලිත වෙනවා) එත් එතනින් කතාව ඉවර නැහැ. අපිට තව අමතර කතාවකට යන්න වෙනවා. හරි, ඔයාලා දන්නවද බයිසිකල් ඩයිනමෝවක් වැඩකරන්නේ කොහොමද කියලා.? මෙන්න මේකයි වෙන්නේ. බයිසිකලේ රෝදේ කැරකෙද්දී එකේ උදව්වෙන් චුම්බකයකුත් කැරකෙනවා . මේ කැරකෙන චුම්බකයත් එක්ක ඒ චුම්බකයේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයත් කැරකෙනවා. මේ කැරකෙන චුම්බක ක්ෂේත්‍රයෙන් තමා ඔයාගේ බයිසිකලේ තියෙන චූටි ලයිට් එක පත්තු කරන්න අවශ්‍ය විදුලි ධාරාව නිපදවෙන්නේ. එත් කොහොමද? විද්‍යුත් ගති විද්‍යාවේදී අපි ඉගෙන ගන්නවා “වෙනස් වන”, එහෙමත් නැත්තම් සරලව කිව්වොත් “චලිත වන” චුම්බක ක්ෂේත්‍රයකින් ආරෝපිත අංශු තල්ලු කරලා චලිතය කරන්න පුළුවන් බලයක් නිපදවෙනවා කියලා. ඉතින් අපේ ඩයිනමෝවේ කැරකෙන චුම්බකය වටේ තියෙනවා ලෝහ දඟරයක්. ලෝහවල තියෙනවා නිදහස් ඉලෙක්ට්‍රෝන. ඒ කියන්නේ පරමාණුවලට බැදිලා නැති, නිදහසේ හැසිරෙන්න පුළුවන් ඉලෙක්ට්‍රෝන. ඉතින් අර කැරකෙන චුම්බක ක්ෂේත්‍රයෙන් ( කැරකීමත් චලිතයක්නේ ඉතින් ) නිපදවන ආරෝපිත අංශු තල්ලු කරලා , චලිත කරන්න පුළුවන් බලය මේ ලෝහ දඟරයේ තියෙන නිදහස් ඉලෙක්ට්‍රෝන මත යෙදිලා , ඒ ඉලෙක්ට්‍රොන තල්ලු කරලා චලිත කරනවා. ඉතින් ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදිහට ගලාගෙන යන ඉලෙක්ට්‍රෝන ධාරාවක් හටගන්නවා.. මේ ඉලෙක්ට්‍රෝන ධාරාව තමා ඉතින් අපේ ලයිට් එක පත්තු කරන විද්‍යුත් ධාරාව. හැබැයි අපිට, “චලිත වන චුම්බක ක්ෂේත්‍රයක් මගින් ආරෝපිත අංශු තල්ලු කරලා , චලිත කරන්න පුළුවන් බලයක් නිපදවන්න පුළුවන්” කියලා කියනවට වඩා ඒක කියන්න ලස්සන විදිහක් තියෙනවා.. ඒ තමා “චලිත වන චුම්බක ක්ෂේත්‍රයකින් විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රයක් නිපදවනවා , ඒ විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රයට ආරෝපිත අංශු තල්ලු කරලා, චලිත කරන්න පුළුවන්” කියලා කියන එක. ඔයාලා දන්නවනේ චුම්බකයක් වටා චුම්බක ක්ෂේත්‍රයක් තියෙනවා කියලා . මේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයට පුළුවන් අනෙකුත් චුම්බකවලට බලපෑම් කරන්න. විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රත් ඒ වගේම තමා. චුම්බක ක්ෂේත්‍රවලට වෙනත් චුම්බකවලට බලපෑම් කරන්න පුළුවන් වගේ, විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රවලට පුළුවන් විද්‍යුත් වශයෙන් ආරෝපිත දේවල් වලට බලපෑම් කරන්න. ඉතින් විද්‍යුත් වශයෙන් ආරෝපිත දේවල්වලට ආරෝපිත අංශුත් අයත් වෙනවනේ. ඉතින් එහෙනම්, චලිත වන චුම්බක ක්ෂේත්‍රවලින් විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍ර නිපදවනවා. ඒ විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රවලට පුළුවන් ආරෝපිත අංශුවලට බලපෑම් කරන්න, එයාලව තල්ලු කරන්න, එයාලව චලිත කරන්න. හරි, ඒක ටිකක් මතක තියාගන්නකෝ. අපි ආයේ අපේ සූර්ය සුළගේ කතාවට එමු. අපි කලින් ඉගෙනගත්තා සූර්යයාගේ ඉඳන් පිටතට ගමන් කරන සූර්ය සුළගත් එක්කම සූර්යයාගේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයත් ගමන් කරනවා, කියලා. . අපි දැන් තවත් ඉගෙනගත්තා ගමන් කරන, එහෙමත් නැත්තම් චලිත වන චුම්බක ක්ෂේත්‍ර වලින් විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍ර නිපදවනවා කියලා. ඉතින් ඒ අනුව සූර්ය සුළගත් එක්කම චලිත වන සූර්යයාගේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රයත් විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රයක් නිපදවනවා. මතකද අර පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තුව වටා හැදුනු වායුගෝලයේ තිබුණු වායු අණු සූර්යයාගෙන් නිකුත් වෙන පාරිජම්බුල කිරණ මගින් අයනීකරණය කළා ? අණු වලින් සෘණ ආරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝන ඉවත් වුණු හින්දා ඒවා ධන ආරෝපිත අංශු බවට පත්වුණා. ඉතින් ඒ අනුව අපි මේ කතාකරන වස්තුව වටේ විද්‍යුත් වශයෙන් ආරෝපිත අංශු පවතිනවා. ඉතින් මේ වස්තුව වටේ තියෙන ආරෝපිත අංශු සූර්යයාගේ චුම්බක ක්ෂේත්‍රය අරගෙන එන සූර්ය සුළඟ එක්ක අන්තර්ක්‍රියා කරනකොට, ඒ සූර්‍ය සුළඟත් එක්කම චලිත වෙන චුම්බක ක්ෂේත්‍රයෙන් නිපදවන විද්‍යුත් ක්ෂේත්‍රය මගින් ඒ ආරෝපිත අංශු සූර්යයාගෙන් විරුද්ධ දිශාවට තල්ලු කරනවා. ඒ නිසා ඒ අංශු පිටුපසට ඇදිල ගිහින් වලිගයක් නිර්මාණය වෙනවා. ඒ විතරක් නෙමේ, සූර්යයා නිකුත් කරන විකිරණ මේ අංශු උරාගන්නවා. මේ විකිරණ උරාගෙන එයාලා ඉහළ ශක්ති මට්ටම්වලට යනවා. ඒ කියන්නේ විකිරණ උරාගත්ත නිසා එයාලට දැන් සාමාන්‍ය මට්ටමට වඩා වැඩි ශක්තියක් තියෙනවා. එත් මෙයාලා දිගටම මේ ඉහල ශක්ති මට්ටම්වල ඉන්නේ නැහැ. ඉතින් ඒ නිසා ඒගොල්ලෝ , එයාලා ලග තියෙන වැඩිපුර ශක්තිය ආලෝකය විදිහට පිටකරලා ආයෙත් සාමාන්‍ය මට්ටමට එනවා. ඉතින් මේ විදිහට ආලෝකය පිටකරන නිසා මේ වලිගය දිළිසෙනවා. ඒ විතරක් නෙමේ, මේ වස්තුවෙන් දූවිලිත් පිටවෙනවනේ. ඉතින් මේ දූවිලි සූර්යයා නිකුත් කරන ආලෝකය/විකිරණ මගින් තල්ලු කරනවා.. ඔයාලට ඒ ප්‍රශ්නය ආවනම්, උත්තරේ නම් ඔව්, ආලෝකයට පුළුවන් දේවල් තල්ලු කරන්න. ඒ නිසා ඉතින් මේ දූවිලි වලිනුත් වලිගයක් නිර්මාණය වෙනවා. . අනික තමා මේ දූවිලි මගින් සූර්යාලෝකය පරාවර්තනයත් කරනවා.. මේ පරාවර්තනය නිසා දූවිලි වලිගය, වායු අයන වලිගයට වඩා දීප්තියෙන් වැඩි. ඉතින්.... ගොඩාක් පැහැදිලි අහසක් සහ අදාළ තත්ව පැවතුනොත්, අපිට අපේ අහසේ, දිළිසෙන වලිගයක් සහිත, සමහරවිට වායු අයන වලිගයත් පෙනුනොත් වලිග දෙකක් සහිත, මුළු අහසම ලස්සන කරන චිත්තාකර්ෂණීය දර්ශනයක් සහිත මේ වස්තුව ඔයාට දැකගන්න පුළුවන්. ඉතින් අපි ප්‍රශ්නයක් ඇහුවොත්, මොකක්ද මේ වස්තුව කියලා ? උත්තරේ නම් ඔව්, ඒ වල්ගා තරුවක්.!! ඉතින්, අන්න එහෙම තමා වල්ගා තරු නිර්මාණය වෙන්නේ. ඉතින් අපි මේ කතාකරපු විදිහට සූර්‍යයා ලඟට එද්දී ක්‍රියාකාරී වල්ගා තරුවක් බවට පත්වෙන මේ පාෂාණ/දූවිලි සහ අයිස් වලින් සමන්විත වස්තුවට අපි කියන්නේ වල්ගා තරුවේ න්‍යශ්ටිය (Nucleus) කියලා. මේ වස්තුව වටා ඇතිවෙන වායුගෝලයට අපි කියන්නේ වල්ගා තරුවේ කොමාව (coma) කියලා. තව ඉතින් වල්ගා තරුවේ තියෙනවා දූවිලි වලිගයක් සහ අයන වලිගයක්. මේ වල්ගා තරුවල දූවිලි වලිගය දිලිසෙන්නේ සූර්ය ආලෝකය පරාවර්තනය කරන නිසා . අනික තමා ලේසියෙන්ම දැකගන්න පුළුවන් වෙන්නෙත් දූවිලි වලිගය තමා. ඒත් ඒ ගැන කතාකරන්න එච්චර දේවල් නැහැ. එත් වායු අයන වලිගය නම් එහෙම නැහැ. ඉතින් මේ වල්ගා තරුවල වායු වලිගය දිලිසෙන්නේ මොන පාටින්ද කියන එක රදාපවතින්නේ ඒකේ පවතින අණු මොනවාද කියන එක මත. ඒ පවතින්නේ කාබන් නම් ඒ වලිගය ලස්සන කොළ පාටකින් දිළිසෙනවා , තියෙන්නේ කාබන් මොනොක්සයිඩ් නම් ඒක ලස්සන නිල් පාටකින් දිළිසෙනවා. උදාහරණ දුන්නොත්, කොළ පාට - 12P/Pons brooks, එහෙමත් නැත්තම් යක්ෂයාගේ වල්ගා තරුව (Devil's comet) නිල් පාට- හේලිගේ වල්ගා තරුව ( Halleys comet) කොහොමහරි මේ වල්ගා තරුවලටම තමා අපි කියන්නේ ධූමකේතු කියලා. මන් හිතන විදිහට ඒ නම හැදිලා තියෙන්නේ එයාලගේ හැඩය සහ සංඝටක එක්ක. තවත් වැදගත් දෙයක් තමයි සාමාන්‍යයෙන් මේ වල්ගා තරුවලටත් කක්ශයක් තියෙනවා. අපි මුලින් කතාකරපු Kuiper belt එකේ ඉඳන් එන වල්ගා තරු එයාලගෙ කක්ශය සම්පූර්ණ කරන්න බොහෝවිට ගතවෙන්නේ අවුරුදු 200 කට වඩා අඩු කාලයක්. මෙයාලට අපි කියන්නේ Short-period comets එහෙමත් නැත්තම් කෙටි-කාලාවර්ත වල්ගා තරු කියලා. අනෙක් අතට Oort cloud එකෙන් එන වල්ගා තරු එයාලගේ කක්ශය සම්පූර්ණ කරන්න බොහෝවිට අවුරුදු 200 වැඩි කාලයක් ගතවෙනවා. මෙයාලට අපි කියන්නේ Long-period comets එහෙමත් නැත්තම් දිගු-කාලාවර්ත වල්ගා තරු කියලා. කොහොමහරි,ඉතින් වල්ගා තරු කියන්නේ ඇත්තටම ගොඩාක් Interesting මාතෘකාවක්. සමහරවිට මුල් කාලයේ පෘථිවියට කඩා වැටුණු වල්ගා තරුවලින් පෘථිවියට ජලය සහ ජීවයට අවශ්‍ය වන සමහර කාබනික සංයෝග ගෙනාවා වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ කියන්නේ අපි අද පවතින්න හේතුවත් සමහරවිට මේ ලස්සන වල්ගා තරු වෙන්න පුළුවන්. ඒත් ඉතින් තවත් දෙයක් තියෙනවා.. එකපාරක් බ්‍රහස්පති එක්ක ගැටුණු වල්ගා තරුවක් නිසා , ඒ ඇතිවුණු ඝට්ටනයේ බලපෑම් කලාපයේ ප්‍රමාණය පෘථිවියට වඩා ලොකුයි. ඉතින් ඒ වගේ ලොකු වල්ගා තරුවක් ඇවිල්ලා දැන් පෘථිවියේ වැදුනොත් වෙන දේ ඔයාලා හිතාගන්න. ඒ නිසා ඉතින් වල්ගා තරු කියන්නේ, ගොඩක් ලස්සන, Interesting සහ ඒ වගේම ටිකක් භයානක දේවල්. ᴬᴰᴹᴵᴺ 𝙓 > Astronomy Lanka 🇱🇰